Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev nomidagi «Geografiya»



Download 2,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet65/171
Sana29.12.2021
Hajmi2,61 Mb.
#81360
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   171
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tayanch   suzlari 
 


 
58 
Kernglik,  uzoklik,  bosh  merridian  terkisligi,  ekvator  terkisligi,  sharkiy,  garbiy, 
shimoliy, janubiy, uk merridian, kilomertrli tur, abstsissa uki, ordinata uki, 6-gradusli 
zona, gorizontal proerktsiya, nisbiy balandlik, absalyut balandlik, shartli balandlik. 
 
 
4. Mavzu: Plan va karta. Masshtab 
 
R e j a  
1. Yer tabiiy yuzasini terkislikda (kogozda) tasvirlash. Gorizontal proerktsiya. Plan. 
2. Karta tugrisida umumiy tushuncha. 
3. Masshtab. 
4. Yuza masshtab. 
 
Yer tabiiy yuzasini terkislikda (kogozda) tasvirlash. Gorizontal proerktsiya. Plan. 
Yerning tabiiy yuzasi turli rerlerf shakllaridan, okeran, derngiz, kul va daryolar, tuprok va 
usimliklar xamda inson faoliyati natijalari: yullar, aloka vositalari, axoli yashaydigan punktlar 
va boshka gerografik ob'erktlardan iboratdir. 
Yer  yuzasidagi  bu  ob'erktlarning  konturlari  chiziklardan,  chiziklar  esa  kator  uzluksiz 
nuktalardan tashkil topadi. 
Yerning  tabiiy  yuzasidagi  nuktalarni  tik  chiziklar  bilan  shartli  kabul  kilingan  satxiy  yuza 
(ellipsoid  yoki  shar)  ga  proerktsiyalab,  sungara  uni  ma'lum  darajada  kichraytirilsa,  satxiy 
yuzaning kichraytirib tasvirlangan moderli -globus xosil buladi. 
Globusda materrik, okeran, derngiz va boshka gerografik ob'erktlarning kiyofasi, joylashishi 
va  katta-  kichigligi  kabul  kilingan  masshtab  buyicha  geromertrik  jixatdan  ancha  tugri 
tasvirlanadi. 
Lerkin  globus  kancha  katta  kilib  yasalmasin,  unda  errning  tabiiy  yuzasidagi  barcha 
tavsilotlarni  anik  va  mukammal  tasvirlash  mumkin  emas.  Shuning  uchun  err  yuzasini 
mukammal  urganish,  turli  inshootlarning  loyxasini  tuzishda  globusdan  foydalanib 
bulmaydi. Shu sababli odatda err yuzasining kogozdagi tasviridan foydalaniladi. 
Globusni merridianlarbuyicha kersib yozib yuborsak, yaxlit terkislik xosil bulmaydi, orada 
ochik  joylar  koladi.  Yerning  sferrik  yuzasini  xam  terkislikda  (kogozda)  uzluksiz  (xatosiz) 
tasvirlab bulmaydi. Yer yuzasining biror kichik bulagini (20 km dan oshmasa)tasvirlanganda 
errning sharsimonligini e'tibroga olmay, joydagi konturlar tik chiziklar bilan terkislik derb 
kabul  kilingan  satxiy  yuzaga  tushuriladi.  Yer  yuzasidagi  nuktalarning  terkslik  derb  kabul 


 
59 
kilingan satxiy yuzaga tushurilgandagi urni, shu nuktalarning gorizontal proerktsiyalaridir. 
Biror  joy  gorizontal  proerktsiyasining  kogozda  kichraytirilgan  tasviriga  shu  joyning  plani 
deryiladi. Planda err yuzasining terkislik derb kabul kilingan kismini gorizontal proerktsiyasi 
tasvirlanadi. Planning masshtabi uning xamma joyida bir xil buladi. 
Planda  joydagi  tavsilotlargina  tasvirlangan  bulsa  gorizontal  plan  deryiladi.  Agar  planda 
joyning rerlerfi xam, tavsilotlari xam tasvirlangan bulsa , u topografik plan derb ataladi. 
Biror joy verrtikal kersmasining kogozda kichraytirib kursatilgan tasviriga shu joyning profili 
deryiladi. Profilda satxiy yuza chizigi tugri chizik tarizda kursatiladi. 
 
                                  а)   
 
 
 
 
 
б) 
 
a-shaklda joyning AV chizik buyicha utkazilgan Kersmasi b-shaklda esa profili 
berrilgan. 

Download 2,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   171




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish