Бағдарламасы негізінде оқытуды көздейді. Оқулықтың жазылуында

100 ІШІНДЕ НОМЕРЛЕУ МЕТОДИКАСЫ
Тақырыпты үйрену мәселелері 
1. Оқушыларды жаңа санақ бірлігі ондықтармен таныстыру. 
2. Таңбалар бойынша түсінік, екі таңбалы сандар екі цифрдан, бірлік 
және ондықтан тұратынын, ал бір ондық он бірліктен тұратынын үйрету. 
3. 46 санындағы екі цифр санды білдіруін түсіндіру. 
4. Цифрлар таңбасын біу негізінде қосу және алу дағдыларын 
қалыптастыру. 
5. Екі таңбалы сандарды білуге негізделіп, жаңа өлшем бірліктері 
ұзындық (дм, м) туралы түсінік беру. 
6. 100 ішінде сандарды номерлеуді үйретуде предметтреді біреулеп және 
топтап санауды үйрету. 
7. 100 ішінде сандарды оқу және жазуға үйрету таңба бірліктерімен 
таныстыру. 
Номерлеуді үйрету екі басқышқа ажыратылады: 
11-20 сандарын номерлеу және 21-100 сандарын номерлеу. 
10-нан үлкен сандарды номерлеу бірліктерді ондық топтауға және 
цифрлардың орын мәндері принциптерінің қолдануына негізделген: оңнан 
солға қарай санағанда бірліктер бірінші орынға, ондықтар екінші орынға 
жазылады. 20 ішінде сандарды номерлеуге тиісті білім мен біліктіліктерді 
дамыту бойынша жұмыс барысында оқушылар бір таңбалы сан мен екі 
таңбалы санның атауларымен (“Бір таңбалы сан” және “Екі таңбалы сан” 
атауларын оқуышлар меңгерулері, оларды түсінуі және сөйлеулерінде 
оларды пайдалануды үйренуі қажет) танысады. Оқушыларға төмендегі 
көріністегі тапсырмаларды беру жолымен бұл атауларды жиі-жиі пайдалану 
керек:
1) Төмендегі сандардың қатарынан бір таңбалы және екі таңбалы 
сандарды жеке-жеке бөліп жазыңыз: 1, 11, 7, 9, 12, 14, 10, 13, 15, 6, 
19....................... 
2) 6 бір таңбалы сан жазып әрқайсысын 10-ға арттырыңыз. Оларды 
оқыңыз. 
3) 1 және 2 цифрларының көмегінде алдымен бір таңбалы кейін екі 
таңбалы сандарды жазыңыз. 
4) Тек 2 цифырын пайдаланып, бір таңбалы және екі таңбалы санды 
жазыңыз. 
Бұл тапсырмаларды орындауда оқушылардың назары 22 санын жазу 
үшін бір 2 цифырының өзін екі рет пайдалынылған, бұл сан бірдей екі 
белгінің жәрдемінде жазылғанына қарау керек. 
Оқушыларды 20 ішінде, кейін 100 ішінде сандарды үйренуде алдымен 
дайындық басқышы жүргізіледі, одан соң ауызша номерлеу және жазбаша 
номерлеу жүзеге асырылады. 
20 ішінде сандарды номерлеуге тиісті білім мен біліктіліктерді 
нығайтуға тиісті жұмыс барысында оқушылар бір таңбалы сан және екі 
таңбалы сан атауларымен танысады. Мысалы: 3, 8, 10, 10, 12, 17, 20. 

---

108 
Номерлеу процесінде 11-20 сандарының пайда болуы төмендегі 
дидактикалық материалдармен дамытылады: 
1. Сандар кассасынан 10 бірлік алыңыз және оны қалай басқаша айту 
мүмкін? (бір ондық) 
2. Он екі санында неше ондық және неше бірлік бар? 
3.Санақ қаламдарының көмегенде 15 қаламды ажыратыңыз, 10 қаламды 
жеке ондық етіп байлаңыз, бұл неше ондық және неше бірлік болуын 
айтыңыз. 
4. Ұзындығы 13 торда болған қатарды сызыңыз, оның 10-ын бояңыз. 
Неше тор боялған? 
5. Бір ондық және бес қаламды алыңыз — барлығы қанша болды? 
6. Қандай сан бір ондық пен 9 бірліктен тұрады? 
100 ішінде сандарды номерлеуді үйренуде оқытушының қызметі 
балаларға төмендегілерді үйретуден тұрады: 
1. Предметтреді біреулеп, онталап, жүздеп топтарға біріктіріп жазу. 
2. 100 ішінде сандарды оқу және жазуды және олардың натурал 
қатырында келу ретін білу. 
3. Сандарды жүздіктерден, ондықтардан және бірліктерден пайда ету 
(яғни сандардың ондық құрамын білу). 
4. Оңнан солға қарай есептегенде бірліктер (1-таңба) ондықтар (2-таңба) 
жүздіктер (3-таңба) қай орынға жазылуын анықтау. 
5. Санды (екі және үш таңбалы) таңба қосылғыштарының жиынтығы 
түрінде өрнектеу және берілген санда қалаған таңба бірлігінің жалпы санын 
табу. 
1-тапсырма. Бірінші сыныптың оқулығынан: 
а) оқушылардң номерлеуді меңгеруін тексеруге тиісті жаттығулар 
таңдаңыз; 
ә) екі таңбалы сандарды оқу және жазу біліктілігін қалыптастыратын 
жаттығулар түзің. 
2-тапсырма. Жүз ішінде номерлеу процесінде ұзындық өлшем бірлігі 
(дм-ді) енгізу қандай маңызға ие екендігін түсіндіріңіз. Ұзындықтарды 
өлшеудің жаңа бірлігі — дициметрмен таныстыру, кесінділерді сантиметр 
және дициметрмен өлшеуге қатысты жаттығулардың нәтижесінде дициметр 
мен сантиметрлерде өрнектелген сандар пайда болады, бұл екінші ондық 
сандарды номерлеуді меңгеруге жәрдем береді. Екі түрлі өлшем бірлігімен 
өлшеу оқушыларға сандардың ондық және бірліктерде пайда болуын 
меңгеруге жәрдем береді: егер кесіндігнің ұзындығы 1 дм және 5 см болса, 
оған 1 ондық см және 5 см сияды, дегені. 
3-тапсырма. Оқушылар екі таңбалы сандардың құрамын үйренуде 
берілген білім, пайда болатын дағды және біліктіліктерге тиісті жаттығулар 
түзіңіз (таңдаңыз). 
Бірінші таңба бірліктері, екінші таңба бірліктері сандарының оның 
құрамын талқылау процесінде практикалық түрде енгізіледі. Мысалы, 35 
санында 3 ондық және 5 бірлік бар дейіледі немесе 35 саны бірінші таңбаның 
5 бірлігінен және 3 бірлігінен құралған. Оқушылардың номерлеуге тиісті 

---

109 
білімдері кейінірек 100 ішінде қосу және алу амалдарын үйрену үшін жағдай 
жасайды. 
100 ішінде сандарды номерлеу методикасын үйренудің нәтижесінде 
оқушылар төмендегі дағдылар, біліктіліктерді иелеп алуы керек:
1. 100 ішінде номерлеуде сандардың атауларын меңгеру, олар 
ондықтардан және бірліктерден қандай пайда болуын түсіндіру. 
2. Санақта сандардың келу тәртібін білу. Сандардың натурал реттегі 
орындарын білуге нагізделіп, сандарды салыстырып оқу (45 үлкен 35, 
өйткені төрт ондық үлкен үш ондық ...). 
3. 100 ішінде сандарды жазу және оқи білу. 
4. Натурал реттікке негізделіп, сандарды (39+1, 50-1, 27+1, 27-1, 75-1 ... 
түріндегі) қосу және азайтуды, сандарды таңба қосылғыштарының 
жиынтығымен (68=60+8) ауыстыру біліктілігін иелеп алу.