G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Poyalarning ikkilamchi yо‘g‘onlashishi va kambiyning faoliyati.
Kambiyning paydo bo‘lishi va uning ishi hamma o‘simliklarda bir xil 
bo‘lmasdan, keyingi paydo bo‘gan morfogenetik qatorda kambiyning 
ishi susayib hatto yo‘qolishga ham olib kelgan: 
A
– avval kambiy 
halqa shaklida hosil bo‘lgan prokambiydan shakllanib, uzluksiz 
ikkilamchi o‘tkazuvchi to‘qimalarni hosil qiladi (89-rasm, 1). B – 
kambiy avval prokambiy boylamlarida so‘ngra boylamlar orasida 
paydo bo‘ladi va bir butun kambiy halqasini hosil qiladi va undan 
168

---

uzluksiz (boylamlar ichidagi va tashqarisidagi) ikkalamchi to‘qimalar 
differensiatsiyallashadi (89-rasm, 2). V – kambiy avval prokambiy 
boylamlarda so‘ngra boylamlararo halqalar shaklida paydo bo‘ladi, 
lekin boylamlararo kambiy faqat mexanik to‘qima elementlarini hosil 
qiladi (89-rasm, 3) yoki o‘zak va po‘stloq parenximasidan farq 
qilmaydigan yupqa po‘stlik parenximasini ham hosil qiladi (89-rasm, 
4). G – kambiy umuman paydo bo‘lmaydi. O‘tkazuvchi naylar 
boylamlari birlamchi parenximalar orasida joylashadi (89-rasm, 5). 
Ko‘pchilik daraxt va butalarning novdalari A - B – tiplarida 
rivojlanadi, oz vaqt yashaydigan novdalar uncha yo‘g‘onlashmagan 
novdalar boylamlari tipi qoladi (V-G). Kambiyning paydo bo‘lishiga 
va ishiga barglarning soni, kattaligi va poyada joylashishi muhim rol 
o‘ynaydi. G – tipi barcha bir pallali o‘simliklarga xosdir. 
E 
KL 
PP 
F 
P 
FG 
LT 
K 
RN 
IО‘B 
BО‘
B 
О‘ 
I 
А 
B 
88-rasm. Marjon daraxti poyasining ikkilamchi yо‘g‘onlashuvining 
boshlang‘ich (A) va yakuniy (B) bosqichlari.
Shartli belgilar: BО‘B – birlamchi о‘tkazuvchi bog‘lam, I – idioblast, IО‘B – 
ikkilamchi о‘tkazuvchi bog‘lam, K – kambiy, KL – kollenxima, LT – lub 
tolalari, P – pо‘kak, PP – pо‘stloq parenximasi, RN – radial nurlar, F – floema, 
FG – fellogen, E – epiderma, О‘ – о‘zak. 
169

---