G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Mitoxondriyalar 
sitoplazmadagi mitoxondriyaning shakli va 
о‘lchami soni hujayralar tipiga va rivojlanish fazasiga qarab doimo 
о‘zgarib turadi (5-rasm). Ularning о‘lchami 1 mkm dan oshmasdan 
4–rasm. Goldji apparati tuzilishi:
1 – ajralayotgan goldji pufakchalari; 2 – sisternlar. 
24

---

shakli donador, tayoqcha va ipsimon bо‘lib, tinimsiz harakatda 
bо‘ladi. Mitoxondriyalar ikki membranali organella. Ichki membrana 
mitoxondriya bо‘shlig‘iga krista deb nomlangan plastinkalar yoki 
naychalar shaklidagi о‘simtalar hosil qiladi.
Kristlar orasidagi bо‘shliq gomogen (bir jinsli) tiniq modda – 
mitoxondriya matriksi bilan tо‘lgan. Matriksning ichida ribosomalar 
bilan birga mitoxondriya DNK sini fibrillari joylashgan yorug‘ zonalar 
uchraydi. Mitoxondriyalarni asosiy vazifasi ATF va ADF sintez qilish 
va hujayrani energiya bilan ta’minlashdir. Mitoxondriya hujayraning 
doimiy organellalaridan bо‘lib, hujayra bо‘linganda yosh hujayralar 
orasida bir tekisda taqsimlanadi. Hujayrada mitoxondriyalarning soni 
bо‘linishi natijasida ortadi.
Plastidlar.
Bu organellalar faqat о‘simliklar uchungina xos bо‘lib, 
rangiga va bajaradigan vazifasiga qarab uch tipga bо‘linadi: 
xloroplastlar – yashil, xromoplastlar – qizil, tо‘q sariq, sariq. 
Leykoplastlar – rangsiz. Odatda hujayrada plastidlarning bir turi 
uchraydi, lekin ular kelib chiqishi jihatdan bir-birlariga bog‘liq bо‘lib, 
5–rasm. Mitoxondriyaning tuzilishi: 
1 
– 
ATF sintezlovchi molekula, 2 – matriks, 3 – membranaaro 
bo’shliq, 4 – kristlar, 5 – ribosomalar, 6 – granullalar, 7 – ichki membrana,
8 – tashqi membrana, 9 – DNK.
 
2 
1 
3 
4 
5 
510 
6 
7 
8 
9 
25

---

о‘simlik ontogenezi davomida biri ikkinchisiga aylanish xususiyatiga 
egadirlar. Plastidlar hujayrada yirik organellalar bо‘lib, ular ichida eng 
yirigi xloroplastlardir (uzunligi 4 – 10 mkm) (6-rasm).