Kutubxonashunoslik

Axborot-kutubxona faoliyatidagi qarama-qarshiliklar va ularni hal 
etish yo‘llari 
Axborot-kutubxona faoliyati bugungi kunda keskin o‘zgarishlar 
davrini kechirmoqda. Keyingi yillar mobaynida ko‘plab aniq qarama-
qarshiliklar va hal etilishi zarur bo‘lgan muammolar yig‘ilib qolgan. 
Ular asosan o‘sib borayotgan kutubxonachilik resurslari va o‘zgarmay 
qolayotgan kutubxonachilik munosabatlarini aniq shakllari o‘rtasidagi 
qarama-qarshiliklardir. Keyingisi, ma’naviy eskirganligi sababli 
axborot-kutubxona faoliyatini samarali rivojlanishini sekinlashtirmoqda. 
Axborot-kutubxona faoliyati rivojlanishining pasayishi, kutubxona 
tarmoqlarini 
tashkil 
etishda, 
fondni 
shakllantirish 
va 
undan 
foydalanishda, kitobxonlarga xizmat ko‘rsatishda, zamonaviy axborot 
texnologiyalarini o‘z vaqtida kutubxonachilik ishiga joriy etishda, 
boshqaruv metodlarini tubdan o‘zgartirish, ayniqsa idoralararo 
darajadagi va boshqa bir bir qator negativ holatlar natijasidir.
Axborot-kutubxona faoliyatidagi muhim qarama-qarshiliklarni 
quyidagi holatlarda ko‘rish mumkin: 
-maqsadlardagi qarama-qarshiliklar (masalan, kitobxonni har 
tomonlama rivojlanishiga yordam berish va uni maxsus so‘rovlarini 
qondirish; universal va maxsus kutubxonalarni rivojlanishi); 
-kutubxonachilik jarayonlar mazmunidagi qarama-qarshiliklar 
(masalan, axborotga bo‘lgan talab va kutubxona resurslari o‘rtasidagi 

---

117 
qarama-qarshiliklar, fondni shakllantirish va undan foydalanish 
o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar); 
-metodlar o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar (masalan, fondni hajmini 
ortib borishi va undan foydalanishni nisbatan kamayishi, ko‘p aspektli 
axborot so‘rovlari va ma’lumot-bibliografik apparati (MBA) dagi to‘liq 
bo‘lmagan ma’lumotlar o‘rtasidagi; 
-axborotga bo‘lgan talablarni qondirishni tashkiliy shakllari 
o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar (masalan, foydalanuvchilarni yangi 
talablari 
va 
kutubxonani 
takomillashmagan 
tuzilmasi, 
avtomatlashtirilganlik darajasi bo‘yicha); 
-o‘sib borayotgan integratsiya jarayonlari bilan hozirda ham 
saqlanib qolgan kutubxonalarni idoraviy mansubligi o‘rtasidagi qarama-
qarshiliklar. 
Qarama-qarshiliklarni barcha guruhlari o‘zaro aloqada va o‘zaro 
bir-biriga bog‘liqdir. Ularni hal etilishi kutubxonachilikni yagona 
tizimini mustaxkamlashga va alohida kutubxonalarni ichki qarama-
qarshiliklarini ham hal etishga yordam beradi. Axborot-kutubxona 
faoliyatidagi qarama-qarshiliklarni hal etishdagi asosiy mazmun, o‘z 
xizmatini o‘tab bo‘lgan tuzilmalar, shakl va metodlardan voz kechish va 
yangi istibolli maqsadlar va shakllarni qidirib topish va ularni joriy 
etishdir. 
Hozirgi 
kunda 
axborot-kutubxona 
faoliyatini 
kompleks 
rivojlantirishni ilmiy asosda tadqiq qilish vazifasi kun tartibida turibdi. 
Kelajakdagi axborot-kutubxona faoliyati qanday bo‘ladi degan savolga 
umumiy javob shunday: 
Birinchidan, kutubxonachilik ishlarini mazmuni insonparvarlik 
qadriyatlarga asoslangan holda, kutubxonachilik resurslarini ijtimoiy va 
individal axborotga bo‘lgan talablarni qondirishga to‘liq bo‘ysundirish. 
Ikkinchidan, axborot-kutubxona faoliyatini intensiv usulda va ilmiy-
texnika yutuqlariga mos holda rivojlantirishni amalga oshirish.