Bino va inshootlar

 
8.18-rasm.
Tik bog‘lamalar: 1 —tik xochli bog‘lama; 2-diafragma; 3-tortma; 4-
yopmaning ko‘taruvchi konstruksiyalari; 5-o‘rnatma detallar: 6-Deformatsiya choki 
o‘qi; 7-metalli taxtacha; 8-ustun.

---

126 
Barcha yotiq kuchlarni qabul qilib, poydevorga uzatadi. Tik bog‘lamalar esa har 
bir harorat bo‘limida ustunlar qatori o‘rtasida o‘rnatiladi. 
Konstruksiyasi bo‘yicha xoch (krest)li va peshtoqli echimlarda ishlab chiqiladi. 
Birinchisi ustunlar qadami 6-12 m va kran osti relsigacha balandlik 6-12,6 m 
bo‘lganda, ikkinchisi esa ustunlar qadami 12-18 m. ko‘rsatilgan balandlik 8-14,6 m 
boiganda qo‘llaniladi. Ikkinchi konstruksiya qo‘llanganda pol usti transportini 
ishlatish ham qulay hisoblanadi. 
Kransiz sanoat binolarida shamoi ta’siridan ularning chetgi devorlarida hosil 
bo‘ladigan bosim kuchlari plitalar bilan to‘sinlarning birlashgan tugunlarida 
o‘rnatilgan payvand choklari orqali qabul qilinadi. Bu holda ustunlar bo‘yicha 
bog‘lamalar qo‘yilmaydi. Bog‘lamalar, odatda. po‘lat prokatlardan tayyorlanadi.
Bino nishabli tomdan iborat bo‘lsa va to‘sinning tayanch qismidagi balandligi 
900 mm dan oshmasa yoki chordoqli torn to‘sini qo‘llanilsa. imoratning yopma 
qismida tik bog‘lamalar o‘rnatilmaydi. 
To‘sin yoki fermalarning tayanch qismlardagi balandliklari 900 mm dan 
oshsa, torn yopma konstruksiyalar harorat bo‘limi qismining chekka kataklarida. 
yopma sathida. uzun o‘q bo‘ylab bog‘lamalar o‘rnatiladi. 
Bunday bog‘lamalar tasmalari parallel bo‘lgan po‘latli fermalardan iborat 
bo‘ladi. Po‘latli bog‘lamalar ustunning va torn yopma konstruk- siyasining ustki 
qismlariga payvandlanadi. Harorat bo‘limining o‘rta qismlarida esa ustunlar ustki 
sathida po‘latli yoki temir-betonli tort- qichlar o‘rnatiladi 
YOtiq bog‘lamalar torn yopma ko‘taruvchi konstruksiyalarining ustki va ostki 
tasmalari bo‘yicha o‘rnatiladi. Tom yopmalari sifatida yirik panellar ishlatilsa. 
ko‘taruvchi to‘sin yoki fermaning ustki tas- masi bo‘yicha maxsus bog‘lamalar 
o‘rnatilmaydi. Bu vazifani to‘sinlar ustiga payvandlanib mahkamlangan piitalar 
bajaradi. Ko‘prik kranlar o‘matilgan og‘ir tartibli binolarda ustki tasma sathida, 
shuningdek, krest shaklidagi bog‘lamalar ham o‘rnatiladi. Bunda piitalar tortqich 
vazifasini bajaradi. 
8.19-rasm.
YOpmada bog‘lamalarni joylashtirish sxemasi: 
a—to‘sinli konstruksiyada; b-fermali konstruksiyada: 1— ustun; 2-to‘sin;
3-ferma; 4-
yopma plita; 5-bog‘lamali tik ferma; 6-bog‘lama tortqich. 

---

127 
Binoda fonarlar loyihalangan hollarda, harorat bo‘limining chekka oraliqlarida 
fermaning qisilgan tasmasi chegarasida, uning ustuvorligi yo‘qolmasligini ta’minlash 
uchun krestli bog‘lamalar payvandlanadi. Fonus binoning chekka oraliqlarigacha 
cho‘zilmagan bo‘lsa, bu tadbir amalga oshirilmaydi. 
To‘sinlarning pastki tasmasi bo‘yicha binoda krest shaklida parallel tasmali 
ferma ko‘rinishidagi po‘lat bog‘lamalar o‘rnatiladi. 
Demak, bog‘lamalar binoning bikrligi va ustuvorligini ta’minlaydi hamda 
barcha yotiq kuchlarni qabul qilib, bino poydevorlariga uzatish uchun xizmat qiladi.