13-mavzu. Sanoat binolarida ishlatiladigan yorug’lik va aveatsiya binolari

Ko’p oraliqli sanoat binolarida deraza orinda malum bir uzoqlikdagi maydonlarni yoritish shamollatish uchun bino tom qismida oynalar derazalar – fanarlar ko’zda tutilgan bo’ladi. Vazifasiga ko’ra fanarlar yorug’lik aveatsiya, va aralash turlarga bo’linadi. Kundalang kesimi ko’rinishiga qarab fanarlar to’g’ri to’rtburchak , uchburchak, trapetsiya shaklidagi va ‘’M’’ ko’rinishdagi , zenit va shedovik ko’rinishda bo’lishi mumkin

13-mavzu. Sanoat binolarida ishlatiladigan yorug’lik va aveatsiya binolari.

Sanoat binolarini shamollatish va yoritish fonarlarining konstruktiv yechimlari

Ko‘p oraliqli sanoat binolarida deraza o‘rnida ma’lum bir uzoqlikdagi maydonlarni yoritish shamollatish uchun bino tom qismida oynalangan derazalar – fonarlar ko‘zda tutilgan bo‘ladi. Vazifasiga ko‘ra, fonarlar yorug‘lik, aeratsiya va aralash turlariga bo‘linadi (2. 53-rasm). Ko‘ndalang kesimi ko‘rinishiga qarab fonarlar to‘g‘ri uchburchak (2. 54-rasm), to‘rtburchak(2. 55rasm), trapesiya shaklidagi va “M” ko‘rinishidagi, zenit (tikkaga qaratilgan 2. 56-rasm) va shedovik (arrasimon) ko‘rinishda bo‘lishi mumkin.

Ko‘pgina hollarda bino bo‘ylamasi bo‘yicha joylashgan fonarlar ishlatiladi va ular bino to‘riga ikki tomondan 6, 0 yoki 12m yetmaydi. Fonarlarning turlarini va o‘lchamlarini yorug‘lik faolligi, qurilish joyi iqlimi sharoiti, bino ichki harorat-namlik rejimi, bino intereri va tejamkorlik ko‘rsatkichlariga qarab tanlanadi.

Unifikatsiya qilingan fonarlar kengligi 6, 0 va 12 hamda 18m bo‘lib tavaqasi nominal balandligi 1, 25: 1, 5 va 1, 75m qilib qabul qilingan. Yorug‘lik fonarlari ko‘taruvchi va to‘suvchi konstruksiyalardan iborat bo‘ladi. Fonar ko‘taruvchi konstruksiyalarini

po‘lat, temirbeton va yog‘och ramalardan loyihalanadi. Fonarlarni ko‘proq po‘lat tavaqali turlari ishlatiladi (2. 57-rasm).

• po‘lat, temirbeton va yog‘och ramalardan loyihalanadi. Fonarlarni ko‘proq po‘lat tavaqali turlari ishlatiladi (2. 57-rasm).
• Tavaqalari ochiladigan yoki umuman ochilmaydigan bo‘lishi mumkin, ularni bir yoki ikki yarusda o‘rnashtiriladi. Ularning hammasini yoki ayrim qismini mexanik tarzda ochib yopuvchi moslamalar o‘rnatilgan bo‘ladi.
• Yorug‘lik fonarlarining uzunasi bo‘yicha har 84m masofada, 6, 0m kenglikda uzish kerak bo‘ladi. Derazalarni ochilish burchagi 700gacha bo‘ladi. Qiya deraza panjaralarida iloji boricha armaturalangan oyna ishlatiladi va ularni maxsus qotirgichlar yordamida joyida mahkamlanadi

Fonar ko‘ndalang bikirligini oshirish uchun fonar konturiga tirgaklar kiritiladi, fonar ramasi oralig‘iga esa bog‘lovchilar o‘rnatiladi. Ramasimon fonarlarni o‘rnatish murakkabligini hisobga olib, ekspluatatsiya sarflari va issiqlik yo‘qotilishi yuqori

• Fonar ko‘ndalang bikirligini oshirish uchun fonar konturiga tirgaklar kiritiladi, fonar ramasi oralig‘iga esa bog‘lovchilar o‘rnatiladi. Ramasimon fonarlarni o‘rnatish murakkabligini hisobga olib, ekspluatatsiya sarflari va issiqlik yo‘qotilishi yuqori
• bo‘lganligini hamda oynalarining tez ifloslanadiganligi keyingi yillarda fonarlarning yangi konstruksiyalarini ishlab chiqishga to‘g‘ri kelmoqda. Bunday fonarlar akomillashgan bo‘lib, zenit fonarlari hisoblanadi va ular yuqoridagi kamchiliklardan holi bo‘lib qolmasdan o‘zidan yorug‘likni yaxshi o‘tkazuvchi tom hamdir. Bunday fonarlar plastmassalardan tayyorlangan, industrial, ko‘p og‘irlikka ega bo‘lmagan, katta mustahkamlikka ega, montaj qilinishi jo‘n va ishlatishga qulay hisoblanadi.

Zenit fonarlari tom sirtida alohida-alohida turuvchi va seksiya tipida bo‘lishi mumkin. Seksiyalar ko‘taruvchi konstruksiyalarga burama mixlar yordamida mahkamlanadi. Zenit fonarlari burtmasi (kupoli) o‘lchami 1400x1600mm, organik shishadan qilingan

panel o‘lchami esa 1600x6200mm ga teng bo‘ladi (2. 58-rasm).

Bino ichkarisini shamollatish uchun mo‘ljallangan maxsus ko‘rinishlarga ega bo‘lgan bosimlar har xil bo‘lganda so‘rilish yoki havoni chiqarish prinsiplariga asoslangan fonarlar aeratsiya fonarlari deyiladi(2. 59-rasm).

Bunday fonarlarda shamoldan muhofaza qiladigan derazadan ma’lum bir masofada turuvchi panellar qo‘yilgan bo‘ladi.

Bunday fonarlarda deraza o‘rni balandligi 1, 25: 1, 75: 2, 4 va 3, 4m qilib olinadi.