Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

 
2-
 
tajriba. Etil spirtini oddiy haydash yo’li bilan tozalash 
 
Laboratoriya ishidan maqsad. 
Ushbu laboratoriya ishidan ko‘zda tutilgan asosiy maqsad, 
talabalarda olgan nazariy bilimlarini mustahkamlash uchun laboratoriya sharoitida suyuq 
moddalarni tozalash jarayonini mustaqil bajarishlari va shu amaliy ish davomida o‘zlarining bilim 
hamda ko‘nikmalarini oshirishidir.
Kerakli reaktivlar: 
Ifloslangan spirt.
Jihozlar: 
sovutkich, gaz gorelkasi, suv hammomi, 2-3 bo’lak qaynatgich, yig’gich kolba,
termometr,
 
Bunzen gorelkasi, zajim asbest qog‘ozi bilan, haydash kolba (Vyurs kolbasi), lapka,
shtativlar, sovitgich, allonj. 
Ishning borish tartibi
: Ifloslangan spirt (suv, atseton, piridin va boshqa qo’shimchalar) 
oddiy haydash yo’li bilan tozalanadi. Buning uchun Vyurs kolbasi olinib, unga ifloslangan 
spirtdan 30 ml va 2-3 bo’lak qaynatgich solinadi. So’ngra alonj orqali yig’gich kolbaga
tutashtiriladi. Suvli sovutkich ishlatilgandan keyin gaz gorelkasi yordamida suv hammomida Vyurs 
kolbasi qizdiriladi. Toza spirt 78
0
C da haydala boshlaydi. Spirt idishga yig'ib olinadi va hajmi 
o’lchanadi. Dastlabki olingan aralashmaning hajmiga qarab spirtning aralashmadagi (%) miqdori 
topiladi. 

---

18
 

7.
Rasm Suyuqliklarni oddiy haydash uchun ishlatiladigan asbob: 1) Bunzen gorelkasi, 2) zajim 
asbest qog‘ozi bilan, 3) haydash kolba (Vyurs kolbasi), 4) lapka, 5) termometr, 6) 
shtativlar, 7) Libix sovitqichi, 8) allonj, 9) yig‘gich kolba. 
 
Nazorat savollari 
1.
Qayta kiristalga tushirish usuli qanday moddalar uchun qo‘llaniladi? 
2.
Moddalarni qayta kristallashda erituvchi qanday xossalarga ega bo‘lishi talab etiladi? 
3.
Benzoy kislotasining toza bo‘lganligini qanday bilish mumkin? 
4.
Organik moddalarni qayta kristallashda aktivlangan komirning vazifasi nimalardan iborat? 
5.
Suyuq aralashmalarni biri-biridan ajratishning qanday turlari mavjud, ularning har biriga 
izoh bering. 
6.
Rektifikatsiya usulining mohiyatini izohlang va qo‘lanilish soxalarini so‘zlab bering.