Эмиль золя Х. Амал



Download 16,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet118/129
Sana17.07.2022
Hajmi16,16 Mb.
#816123
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   129
Bog'liq
EMIL ZOLYA - Hamal

T y p r a r f
саралаш корпуси икки марта тебран- 
ди-ю, дахднатли гумбурлаб аганаб тушди. Огир юк 
остида цолган тахталар синиб, кучли зарбадан парча- 
парча булиб учиб кетди. Ш у лаз^задан бошлаб ер 
тухтовсиз титраб, кетма-кет силкинаверди; худди вул ­
кан отилаётгандагидек, ер остидан гулдураган товуш- 
лар эшитиларди. Узокдаги ит энди х,урмас, балки х у д ­
ди зилзиладан дарак бераётгандек, аянчли гингширди, 
Хотинлар, болалар — йигилганларнинг з^аммаси юз бе- 
раётган х,одисага кдрар ва з^ар сафар кесак-ёгочлар 
тепага отилганида узларини тутолмай, к;ичк,ириб юбо- 
ришарди, Ун минутга хдм цолмай миноранинг шифер 
томи цулаб тушди, кдбулхона билан машина корпуси 
катта-катта дарз кетди. Кейин шовк,ин тинди, вайрон- 
гарчиликлар тухтади-да, яна сукун ат чукди.
Бир соат ичида Ворё худди ваздаийлар армияси 
томонидан яксон цилингандек, ярим вайрона з^олга 
келди. Энди х;еч ким цичк,ирмасди, нари бориб, давра 
олиб турган томошабинлар анграйиб кдраб туриш ар­
ди холос. Саралаш хонаси вайронаси остида синган 
дастакларни, цайилиб, ёрилиб кетган тарновларни 
кр- 
риш мумкин эди. 1^абулхона тепаликка айланганди: 
з^аммаёвда гиштлар кдлашиб ётарди, деворлар булак- 
булак булиб цулаб тушганди. Темир стропиллар эги- 
либ, тарнсмиссия уци ярмисигача ш ахтага кириб кет­
ганди; кажаваларнинг бири осилиб цолганди, унинг 
ёнида узилган пулат арк,оннинг учи ликиллаб турар ­
ди; вагонеткалар, чуян плита ва нарвонлар айцаш- 
уй^аш булиб ётарди. Ф ацат лампахонагина тасоди- 
фан омон цолипти: чап томонга териб к,уйилган лам- 
почкалар 
ялтирарди. Бино ичкарисининг булинган
488


жойида тош пойдеворга мах,кам урнатилган машина 
куринарди: унинг мисдан ишланган цисмлари ярац- 
ларди, энли пулат цисмлари бацувват мушакларга ух- 
шарди, осмонга кутарилиб цолган каттакон дастак 
уз кучини намойиш цилиб ётган бах,айбат махлуцнинг 
кучли тиззасини эслатарди.
Яна бир соат утди. Ж аноб 
Энбо яна умид пайдо 
булаётганинл сезди: Ер силкиниши тухтаган булиши 
керак, машина бйлан цолган биноларни цутцариб цо- 
лишга уринса булади. Ш унга царамай яна ярим соат 
кутиш мацсадида ш ахтага я-цинлашишни ман этди. 
К ута-кута тоцаги тоц булди, умидлари ташвишларини 
баттар кучайтирди, юраги дукиллаб ураверди. Уфц- 
дан кутарилган цора булутлар цоронги тушишини 
тезлаштирди; цайгули кун, ер ости бурони туфайли 
юз берган вайронгарчилик куни тугади. Одамлар бу 
ер,ца овцат емай, цимир этмай етти соат туришди.
Инженерлар эл;тисткорлик билан олдинга юрган х,ам 
эдиларки, цуццисдан яна ер силкиниб, уларни тум- 
тарацай цочишга мажбур этди. Ер ости гумбурлаш - 
лари нопокларни уцца тутаётган дахдпатли замбарак 
наърасидек эшитиларди. Ер юзидаги сунгги иморат- 
лар бир-бирларини цулатиб аганайверди. Силкиниш 
аввал саралаш хонаси билан цабулхона цолдицларини 
улоцтириб юборди. Кейин цозонхона учиб кетди. С унг 
насос х,арсиллаб турган туртбурчакли минорага нав- 
бат келди,— минора уцца учган кишидек гум бурлаб 
цулади. Ш унда йигилганларнинг кузлари дах,шатли 
манзарага туш ди: гуё му ставкам пойдевор устида уза- 
ла тушиб ётган машина аж ал билан олишиб, мушак- 
ларни таранг цилди'; машина урнидан цузгалди, цад- 
дини кутараётган улкан м ахлуц тиззасига ухш аган
дастагини ростлади; лекин бу жон талвасаси эди. М а­
шина дабдала булиб, чох, тубига тушиб кетди. Ф ац ат 
уттиз метрлик труба б^рои вацтидаги мачтадск чай- 
цалиб турарди. У х,ам майда-майда булиб учиб кста- 
ди, деб кутиб туришди; бироц у цуццисдан эриб бит- 
ган улкан шамдек бутунлай ер цаърига кириб гойиб 
булди, урнида х,сч нима цолмади; ?^атто яшин цай- 
таргичи х,ам куринмасди. Бу жойга бекиииб олган, 
шунча одамларнинг ёстигини цуритган ва^ший х,ай- 
воннинг х,ам куни битди; унинг чуцур, огир нафас
489


олиши тухтади. Воре бутунлай чохда гойиб булди.
Оломон дод-фарёд цилиб тарцалди. Х отинлар кУз- 
ларини юмиб цочишарди. Вах,има худди хазонни ту- 
зитган цуюидек одамларни х,ар томонга тарцатиб юбор- 
ганди. Деч ким цичциришни истамаса х,ам, х,ар цалай 
х,амма огзи кенг очилиб турган урани куриб, дах,шатга 
тушиб, цулларини силкитар, кекирдакларини йиртиб 
бациришар эди. Сунган вулцон кратерининг чуцур- 
лиги ун беш метр булиб, диаметри цирк, метрга бориб 
цолган канал узанига етган эди. Бинолардан сунг 
бутун туртбурчакли ш ахта — улкан куприклар, тула 
вагонеткалар поезди, вагон, гамлаб цуйилган утин -т
х,аммаси упирилиб туш ганди; ер цари дарахтларкинг 
узун таналарини х;ам худди хасдек ютганди. Далокат- 
дан кейин бу чуцур тубида айцаш-уйцаш булиб ётган 
хода, гишт, темир, ох;ак, цурцинчли, цийшайиб-бура- 
либ, булганиб кетган парча-пурча нарсалардан бошца 
з^еч нимани ажратиб булмасди. У ра огзи думалоц 
булиб, ундан х,ар томонга дарз кетиб, далаларгача 
бориб етганди. Кичкина дарзларнинг бири Раснёр уйи- 
гача бориб етди, уйнинг олд томони ёрилиб кетди. 
Посёлканинг узини х,ам ер ютмасмикин? К ул р ан г бу- 
лутлар уз огирлиги билан бутун оламни босиб эзмоцчи 
булиб турган ш у дах,шатли кун охирида хавотирсиз 
булиш учун цаергача цочиб бориш керак?
Бироц тусатдан эси чициб кетган Негрель бацириб 
юборди. Дамма цатори чекинган жаноб Энбо х,унграб 
йиглади. Д алокат х;али тугам аганди; канал циргоги 
дарз кетиб, сув шовиллаганича ш ахта тармоцларидан 
бирига югурди: бутун канал суви ж арга туш ган шало- 
ладек уш а ёцца кетадигандек эди.' Ш ахта канал су- 
вини ичмоцчи эди; ш у боисдан унинг йулакларини 
узоц йиллар сув босиб ётади. К уп Утмай бутун кратер 
сув билан тУлди, бир вацтлар Воре цад кутариб тур ­
ган ер тубида бадбахт шаз^арлар ётган кулларга ух- 
ш аган ифлос кул пайдо булди. Дах;шатли сукун ат чук- 
ди, ер цаърида сувнинг билциллаши эшитиларди хо- 
лос.
Ш унда Суварин сирганчиц уюм тепасидан турди. 
У бева Маэ билан Захарияни таниб цолди. У лар паст- 
да цийналиб улишга маз^кум этилдан бечоралар бо- 
шига бутун огирлиги билан туш ган фалокат туф айли
490


хунграб йиглашарди. Суварин сунгги папиросини таш- 
лади-да, орк,асига кдрамай, бошланган тун к,оронги- 
сида одим отиб кетди. Унинг к,ора гавдаси секин-аста 
кичрайиб, охири к,оронгиликда кур инмай к,олди. Унинг 
к,аерга бориши номаълум эди, одатдагидек хотиржам 
борарди, у хдли динамити бор жойга — шах,арларни 
портлатиб, одамларини щтрса буладиган жойга к,араб 
кетаётганди. Жон талвасасида тулгонаётган бур ж уа­
зия Сувариннинг х,ар цадамида куча тошлари осмонга 
учганини эшитганида, бу вайронгарчиликлар унинг 
иши эканини билиб олади.
I Y
Ж аноб Энбо Ворёда упирилиш руй берган куннинг 
эртасига тундаёк; х,алокат х,а^идаги хабарлар газе- 
таларда пайдо булмасидан олдин маъмурларни шах- 
сан огох^лантириш ниятида Парижга ж унади. Бир кун 
Утгач, мутлацо хотиржам к,айтиб келди-да, яна одат- 
даги совук;, амалдорларга хос муомаласини цилавер- 
ди. Дак;ицатан х,ам у бир амаллаб гарданидан масъу- 
лиятни сок;ит к,илди, афтидан, Правлениенинг хдм 
ихлоси заррача кдйтмаганга ухш айди. Аксинча, эр- 
тасигаёк; уни Ф ахрий легион ордени билан мукофот- 
лаш х,ак,идаги кдрорга имзо чекилди.
Гарчи директор осонгина кутулган булса-да, Шир- 
катнинг узи бу даз^шатли зарбадан цаттиц довдираб 
цолди. Гап бир неча миллион франкка борадиган за- 
рарда эмасди,— йук;, бу яллигланиб турган жаро^ат 
булиб, эртанги кундан кур^иш, келаж акка ишонмас- 
лик эди, ахир бутун бошли бир ш ахта ер юзидан гойиб 
булди-да. Ш иркат ларзага келганди, аммо у бу во- 
цеа атрофида шов-шув булмаслиги зарурлигини янада 
цаттикроц х;ис ^илди. Бундай дахдпатли воцсаларни 
кавлаштиришдан не фойда? Борди-ю, ана, бадкирдорни 
топиш ганда х,ам, уни жафокаш фидойига айланти- 
ришнинг нима х,ожати бор? Бунацаларнинг цахрамон- 
лиги боыщаларнинг бошини айлантириб, 
1<Уювчи 
каззоблар билан цотиллар тфдасини пайдо цилади, 
бунинг устига Ш иркат х,ак,ик^1Й айбдор бир киши 4 
эканлигини хаёлига х,ам келтирмаганди, балки бу ца-
бохдтни ж уда к$гп одам тил бириктириб калган, деб
\
491


тахмин циларди: битта одамнинг юрак бетлаб, шу 
ишни цилишга кучи етишига ацл бовар этмасди. Ш ир­
кат асосан ш ундай тахмин цилиб, ш ахта атрофида 
катта хавф тугилиб боряпти, деган фикрга ёпишиб. 
олди. Директор жосусларни купайтириш, сунг жино- 
ятга дахлдор барча хавфли унсурларни зимдан, бит- 
та-битталаб йуц цилиш х,ацида буйруц олди. Юцори 
дараж адаги сиёсий эх;тиёткорлик нуцтаи назаридан 
шундай тозалаш утказиш билан кифояланишга тугри 
келди.
Ф ацат бир киши — катта штейгер Дансарт ишдан 
дархДл бушатилди. Пьерроннинг хотини билан булган 
ж анж алдан бери Дансарт ш ахтада ёмон куриниб цол­
ганди. Ш унинг учун з^ам уни хдлокат пайтида узини 
ж уда ёмон тутди, энг разил цурцоцлардек уртоцлари- 
ни ташлаб цочди, дея айблашди. Иккинчи томондан, 
бу — уни ёмон курувчи ш ахтёрларга пинх,она ён бо- 
сиш х,ам эди.
Бироц халц орасида нохуш миш-мишлар тарцал- 
ди, шунинг- учун з^ам Правление гуё забастовкачилар 
бир бочкача порох билан ш ахтани портлатишипти, 
деган хабарга раддия ёзиб, матбуотга юборишга м аж ­
бур булди. Давлат инженери юзаки суроц утказиб, 
ёзган докладида — цоплама табиий равишда чириб, 
тупроц босими натижасида цулаб тушди, деган хуло- 
сага келди. Ш иркат эса яхш и царалмаган, деган айбни 
буйнига олиб, индамасликни маъцул курди. Далокат- 
нинг учинчи куни Париж газеталарининг х,одисалар 
х,ацидаги устунлари анча купайганди; х;амма ran ш а х ­
та тубида цолиб улган ишчилар з^ацида борарди, х,ар 
куни эрталаб телеграммаларни ташналик билан уци- 
шарди. Ворё номини эшитишлари билан монсуликлар 
х,ам дах;шатга тушиб, тилдан цолишарди. Бу х;одиса 
х;ацида афсоналар туцилди, хдтто энг дадил кишилар 
з;ам уни овозлари титраб, бир-бирларининг цулоцла- 
рига айтишарди. Б утун округ з^алокат цурбонларига 
буюк з^амдардлик изз^ор цилиб, вайрон булган ш ахта 
ёнига зиёратга келишарди; оила-оила булиб, тирик 
кумилганлар устидан вазмин цадам ташлаб айланиб 
юришарди.
Эндигина округ инженери цилиб тайинланган Де­
нелен худди х,алокат юз берган вацтда уз вазифасини
492


баж ариш га киришганди. Унинг биринчи ташвиши ка- 
нални аввалги узанидан оцизиш булди, чунки сув 
оцими соат сайин купайиб, хавф-хатарни кучайтирар- 
ди. К атта иш цилиш лозим эди, шу боисдан шу за­
хоти Денелен тугон цуриш учун юз ишчини юборди. 
Сув дастлабки тусицларни икки марта бузиб кетди. 
Насослар цуйишди; бу шиддатли жанг булиб, сув ос­
тида цолиб кетган ер цадам-бацадам цайтадан цулга 
киритилаётган эди.
Бирок, кумилиб цолган шахтёрларни цутцариш иш- 
лари янада купроц ташвишлантирарди. Негрелга бу 
иш учун х,амма куч-гайратни сарфлаш вазифаси топ- 
ширилганди; бу ишга ишчи кучи етишмайди, деб бул­
масди; биродарлик туйгулари ж уш уриб турган кумир 
цазувчилар унинг олдига бориб хизматга шайлигини 
билдирдилар. Улар забастовкани унутиш ди, хдтто ма- 
ошни з^ам суриштиришмади; уларга з^ац тулаш маса 
зс,ам буларди, улар уртоцлари улим хавфи остида цол- 
ганлари учун ихтиёрид равишда жонларидан кечаёт- 
гандилар. Дамма цулига асбоб-ускунасини олиб, ца- 
зийдиган жойни курсатиш ларини хдяжонланиб кутиб 
турарди. Далокатдан сУнг цурциб касалга чалинган, 
узлуксиз дазциатлардан асаблари бузилиб, тутцаноц 
булиб цолган куп кишилар совуц терга ботиб, ер билан 
ж анг цилгани, гуё ундан > нима учундир уч олгани 
„ ш ахтага оциб борарди. Лекин бахтга царши уларнинг 
х^аммаси: «Нима цилган фойдалироц?» деган саволга 
жавоб тополмай гангиб цолдилар. Нима цилиш ке­
рак? П астга цандай тушиш мумкин? Улкан тошларни 
цай томондаи тешиш керак?
Негрель з;ам бу бечораларнинг биттаси 

Download 16,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   129




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish