Эмиль золя Х. Амал



Download 16,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/129
Sana17.07.2022
Hajmi16,16 Mb.
#816123
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   129
Bog'liq
EMIL ZOLYA - Hamal

816123


ЭМИЛЬ 
золя
Х.АМАЛ
(Жерминаль)
'• '-'К „ - 
»• 
/
-ТрШ К ЕН Т 
°У Л ^ Н < т Щ А Г И ^ Д А Б И £ Г В А САНЪАТ НАШРИЕТИ


М А ХМ У Д ЯХ.ЕЕВ 
тарж им асй
З ол я Эмиль.
З^амал/М. Я^ёев тарж . — Т .: Адабиёт ва сан ъат нашриёти, 
1 9 3 1 . — 5446.
Цахратон р ш совугида х,ам, ба^орнинг пилч-пилч палласи да 
^ам ёгоч бошмоцларини т^щиллатиб, кумир конларига бориб ке- 
лаётган заэ^маткашлар з^аёти кацадар аянчли... Цорокги ер остида- 
ги огир здех,нат, каш ш оцлик, х,укмрон синфнинг золимлиги ш ах- 
тёрларда норозиликни кучайтириб, уларни ёруг к е л а ж а к учун 
кураш га отлантиради, бирок уларнинг уюшк,ок,сизлиги туфайли 
кураш барбод б^лади, аммо ш ахтёрлар ёрк,ин к е л аж ак учун ку- 
рашни давом эттириш орзуси билан яш ай бошлайдилар.
Бу во^еалар улуг француз ёзувчиси Эмиль Золянинг «Х,амал> 
(«Ж ерминаль») романида кенг ёритилган.
Золя, Эмиль. Ж ерминаль. Роман.
И 
(Фр)
7 0 3 0 4 — 80 
3 ------------------:----------- 130 — 81 
4 7 0 3 0 0 0 0 0 0
М 352 (04) — 81
© Гафур Гулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1981 и
(Тарж .)


БИРИНЧИ ЦИСМ
I
Ю лдузсиз зим-зиё тун цуйнида, лазлагикорликлар 
орасидан утадиган, Маршьенндан Монсуга туппа-тугри 
олиб чик;адиган ун километрчалик катта кучадан ёл- 
гиз йуловчи борарди. У хдтто йулни курмасди х,ам; 
бийдай да ладан кетаётганини сезарди холос; бу поён- 
сиз ялангликда муздек денгиз изгиринларини эсла- 
тувчи март шамоли эсиб, так,ир ер ва ботцок.ликларни 
шипириб утарди. Цоронги тунда бирон туп дарахт 
х,ам куринмайди; тош ётк;изилган бу йул гуё портдаги 
тулк,интуеар их>ота сингари х,еч нима куринмайдиган 
тун к;аърига сингиб кетгандай эди.
Йуловчи Маршьенндан соат иккиларда чик,к,анди. 
У к?.тта-катта к,адам ташлаб бораркан, эгнида ип газ- 
ламадан тикилган эски камзул, чийдухоба шим бул- 
гани учун изгиринда жунжиб к,алтирарди. К атак-катак 
румолчасига уралган тугудча халацит берар, х;адеб 
тугунчани у ^ л и д а н бу к,улига олар, шарк; шамолида 
совцотиб, цонталаш булиб кетган к,улларини чунтаги- 
га ТИК.ИШ осон б^лсин учун тугунчани к,ултигига к;и- 
сиб олишга х,аракат цилар эди., Бу беиш, бошпанасиз 
одам шояд тонг ёриши билан кун исиб кетса, деб 
умид циларди. Шу куйи бир соатдан мул юрди ва 
них,оят Монсудан икки километр чамаси берида, чап 
томонда цизил оловни к^риб цолди; гуё осмонда ку- 
мирлари лангиллаб ёнаётган учта манк,ал осиб ц^йил- 
гандек. А ввалига у ч^чиб кетди, бир тухтаб х,ам олди, 
бир лаз^за булса-да, к,улимни иситиб оларман-ку, деган 
изтнробли нстак голиб келди.
5


й у л сойликка тушиб борарди. Бирдан оловлар гой- 
иб булди цолди. Унг томонда кетганча тахта дсвор, 
нарёгидан темир йул изи утади, чап томондаги ии- 
шабликни ут-уланлар босиб кетган;к;уйида томларига 
черепица ёпилган бир хил пастак-пастак уйлардан ибо- 
рат к,ишлот^ — посёлка кузга элас-элас чалинади. Иу- 
ловчи яна икки юз одимча юрди. Муюлишга етиши 
биланоц рупарасида яна оловлар куринди. Дастлаб у 
зим-зиё тунда оловларнинг худди туман ураган ойдек 
бунчалик баландда цандай ёниб туришига тушуна ол- 
мади. Шу чоц унинг нигох,и боища бир манзарага 
тушди: пастда гу ж цилиб к,урилган аллацандай бино- 
ларнинг к,ораси куринди; улар тепасида фабриканинг 
улкан трубаси цорайиб турарди; хира деразаларнинг 
айримларида чирок; милтилларди; таищаридаги х,аво- 
заларда беш-олти фонарь ёциглиц булиб, у лкан ,м а^ - 
луцларга ухш аган цора ходалар к,атори элас-элас ку- 
ринарди. Тутун ва зулмат цуйнидаги бу бесунацай 
бинодан фацат биргина товуш-куринмас буг машина- 
сининг цудратли, чузид хдрсиллашигина эшитилиб 
турарди.
Йуловчи билдики, бу — кумир кони. Ногах,он у уя- 
либ, у ёвда бориб нима к,иламан, бари бир иш топил- 
майди-ку, деган андишани хаёлидан утказди. У кон 
бинолари томон юриш урнига уч ба^айбат чуян ман- 
к;алда тошкумир ловиллаб, иш жойини иситиб ва ёри- 
тиб турган тепаликка тирмашиб чикди. Ишчилар бу 
ерда ярим тунгача ишлардилар, чуики ш ахтадан х;а- 
мон кумир чик,индиларини олиб чик,ишаётгандилар. 
Ш у пайт йуловчи излардан гилдиратилаётган вагонет- 
каларнинг тацир-тук,ирини*эшитиб, х,аракат цилаётган 
сояларни аник; кура бошлади: одамлар вагонеткаларни 
ут ёнйга олиб келиб, агдариб кетишарди.
— 
С алом!— деб к,уйди у оловлардан бирининг ёни- 
га келиб. 
*
Бу ерда пуштиранг фуфайка, к;уён терисидан ти- 
килган телпак кийган бир аравакаш чол орцасини 
оловга тутиб, исиниб турган эди. Катта турик, от х,о- 
зиргина узи судраб келган олти вагонетканинг бу- 
шашини сабр-ток,ат билан кутарди. Ори^, сап-сарик;, 
паканагина бир одам вагонетка дастагини беихтиёр 
босиб, аравачаларни бушатарди. Тепада эса совук, ша-


мол худди пичан ураётган чалгкнинг шириллашига 
ухшаб гувилларди.
— Салом! — жавоб берди чол.
Орага сукунат чукди. Йуловчи аравакаганинг шуб- 
х;али НИГОХ.ИНИ пай^аб, дарров исмиии айта к,олди:
— Менинг отим Этьен Лантье, механикман... Менга 
шу ерда иш-пиш топилмасмикан?
А ланга уни еритиб турарди; йигирма бир ёшларда 
булса керак. Цора соч, чиройли, паканароц булса х*ам 
ж уда бацувват куринарди.
А равакаш унинг гапидаы кунгли жойига тушиб, 
йук; дегандек бошини к;имирлатиб цуйди.
— М еханикка ишыи? Иу^, к,айда. Кечаям иккитаси 
иш ахтариб келувди. Иш йук^
Ш амол гувиллаб уларникг гапини булди. Кейин 
Этьен тепа этагида к,орайиб куринаётган биноларга 
ишора цилиб:
— Анови ш ахта шекилли, шунацами? — деб су- 
ради.
Чол дарров жавоб беролмади: г^аттик; йутал тутиб 
цолди. Ни^оят огир бир йу талиб, тупурди; бир парча 
балгам тушган жой аланганинг к;изгиш ш уъласида 
к,ора дог булиб куринди.
— Х^а, Воре ш ахтаси шу... Х^ув анави посёлка. 
Царанг-а! — деди чол тун цуйнида ётган к,ишлокща 
ишора цилиб; йуловчи бу череиицали томларни боя кур­
ган эди.
Энди вагонеткаларнинг олтови х,ам бушатиб булин- 
ганди; чол чурк; этмай бод касалига чалинган оёк;ла- 
рини зурга-зурга босиб, аравачалар орцасидан жимги- 
на кета бошлади. Катта турик; от темир йул излари 
уртасидан вазмин к,адам ташлаб, вагонеткаларни уз 
х,олича судраб бораркан, шамол бир гувиллаб, унинг 
тукларини х,урпайтириб юборди.
Энди Ворё ш ахтаси гуё зулмат к;уйнидан чик;к;ан- 
дек аник; курина бошлади. Эсиз, боя олов яцинига 
борганда совукдан ёрилиб, к,онталаш булиб кетган 
цулларики иситиб х,ам олмапти. У ш ахтадан кузини 
узмай, ундаги х,ар бир нарсани аник; кура бошлади: 
ана, томи i^opa мой билан сувалган саралаш саройи, 
ш ахтага тушаверишдаги минора, кутарма машина 
учун к,урилган катта бино ва них,оят сув насослари
7


жойлаш ган туртбурчакли минора. Сойликдаги тутун 
чицадиган трубалари суррайиб, бах,айбат ш охга ^хшаб 
турган, гиштин иморатлари пастак бу ш ахта 
Этьен 
кузига дунёни ютишга шайланиб, писиб ётган еб туй- 
мас махлуцкд ухш аб куринди. У х,ар бир нарсани 
синчковлик билан кузатар экан, ^зини, мана бир х,аф- 
тадан бери иш ахтариб юрганини, дайдилардек кун 
кечираётганини уйлади; темир йул устахонасида иш- 
лаётганида бошли^нинг юзига шапалоц тортиб юбор- 
ганини, Лиллдан х,айдалиб, кейин х,амма ёкдан к,увил- 
ганини эслаб кетди. Шанба куни у Маршьеннга келди; 
металлургия заводларида иш бор дейишганди; лекин 
на у ердаги заводлардан, на Сонневиллдан бирор иш 
тополди; аравасозлик устахонаси омборларида тахлаб 
цуйилган хода, тахталар орасида бик;иниб, якшанбани 
утказишга тугри келди: лекин кечаси соат иккиларга 
борганда к,оровул куриб цолиб, з^айдаб юборди. *Энди 
унинг з^еч вак,оси йук,: на бир су пули, на бир тиш- 
лам нони бор; катта кучаларда санциб юришдан не 
фойда; совуц шамоллардан к,очиб к;аерга бекинишини 
билмаса? Шундай к,илиб у тошкумир конига келиб 
кдлди; яккам-дуккам урнатилган фонарлар ёруги ту- 
шиб турган тог-тог кумир уюмларпни курди; эшик 
очилганда эса буг к,озонлари тагида ловиллаб ёнаёт- 
ган оловга кузи тушди. Этьен насосларнинг дахдпатли 
махлуцнинг 
б у г и к ; 
хириллашига ухшаган бетиним, уз- 
луксиз вишиллашини эшитди.
Вагонеткаларни агдарган ишчи букчайиб турар ва 
ерга тушган тугунини олиш учун энгашган Этьенга би­
рор марта х,ам щарамас эди. Ш у чоц к;аттик, йутал 
эшитилиб, аравакаш келаётганидан дарак берди. У 
цоронгилик цуйнидан чик;иб, аста-секин курина бош­
лади, кетидан янгидан тулатилган олти вагонеткани 
судраб келаётган турик; от куринди.
— Монсуда фабрикалар борми? — суради Этьен.
Чол йуталиб, к,оп-к;ора нарса тупурди-да, шамол-
нинг х,уштагига жур булиб деди: 

,
— Э, фабрикалар бу ерда купликка куп-а. Буларни 
уч-турт йил бурун к^рганингда эди! ^ ам м а трубалар- 
дан тутун чик;иб турарди, ишчилар етишмасди, одам- 
лар цам роса пул ишлашарди-да, уша пайтларда... 
Энди иш яна кетга кетяпти. Билмадик, бу балолар цай-
8


дан келди: ишчиларни ч^мичда к,ок,ишяпти, бирин-ке- 
тин устахоналар ёпиляпти... Императорнинг-ку, айби 
йукдир-а, лекин у нима учун Америка билан уруш 
цилади? Мол-х,олга х;ам, одамларга х,ам вабо тегиб, 
к,ирилаётганини айтмаса ^ам булади.
Икковлари у ёц-бу ёвдан х>асратлашишга тушиб 
кетишди. Этьен бир х,афтадан бери хору сарсон булиб 
юрганини гапирар, намотки оч-нах,ор улиб кетсам, деб 
зорланарди. Бунацада х,али замон хамма йулларни 
гадой босиб кетади-ку. З^а, охири бахайр булмайди, 
дерди чол, шунчадан-шунча бандаларини кучага цай- 
даб цуйиш худога хуш келмас.
— Энди гуштни х,ам ах,ён-ах,ёнда курасан.
— Лоакдл нонга туйсанг цам шукр циласан!
— Рост, ицщилиб нондан к,исмасин!
Уцтин-ук,тин эсган шамолнинг хазин ноласи су *-
батга халацит бериб, уларнинг овозини босиб кетарди.
— Бу ёк,к;а царанг!— цичцирди аравакаш жануб 
томонга юзланиб.— Монсу з^ув уша томонда...
У цулини чузиб курсатаркан, к,оронгида куринма- 
ётган жойларнинг номларини айта бошлади. У ёк;да, 
Монсуда Фовеллнинг к,анд заводи х,озирча гумбурлаб 
ишлаб турибди, лекин Готон к,анд заводи булса, ишчи- 
лар сонини цисцартиришга з^ам улгурди. Дютийелдаги 
валвцовкали тегирмон колди холос, х,а, йна конлар 
учун ар^ои етказиб берадиган Блёздаги аркон фабри- 
каси з^ам бор. Факдт шулар ишлаб турибди з^озир. 
Кейин у шимол томон юзланди-да, уфк,нинг роса ярми- 
ни англатадиган ишора билан тушунтира кетди: Сон- 
невиллдаги устахоналарга одатдаги буюртмаларнинг 
учдан 
бири 
З
5
,ам тушаётгани йук,; Маршьенндаги 
металлургия заводинккг учта печидан биттаси ишла- 
майди, низ^оят Гажбуадаги шиша заводи иш ташлаш 
олдида турибди, чунки унда иш хаци камаярмиш, 
деган мишмишлар юрибди.
— Биламан, биламан,— дерди йигит х,ар бир гап- 
га жавобан,— узим хрзиргина уша ёвдан келяпман.
— Биз бир амал-та^ал цилиб ишлаб турибмиз,— 
к,ушиб к,уйди аравакаш .— Аммо кумирни илгаригидан 
кам чи^аряпмиз. Рупарангиздаги Ралаба заводига бир 
к,аранг-а, унда иккита кокс печи ишлаяпти холос.
У тупуриб, мудраётган отини буш вагонеткаларга 
н$шди-да, яна судралиб, от орцасидан кетди.
9


Энди Этьен бутун бир вилоят ^а^ида т^лик; тасав- 
вурга эга булди. З^аммаёк, аввалгидек зим-эис, лекин 
кекса ишчининг к;ули имо-ишоралар билан бу цорон- 
гиликни бахтсизликнинг улкан тимсолларига тулди- 
риб ташлаганди, йигит шу ла^зада цаерга борса, х,ам- 
ма ерда ^ам шу нажотсизликни аниц х*йс цилгандек 
булди. Гуё бу бийдай далада март шамоли билан бир- 
га очлик ноласи х,ам эсаётган эди. Гох; цутурган шамол 
шиддати мех,натга цирон келтирса, гох, очлик куплаб 
одамларни гурга тик,ар, гох, бесаранжом нигох,ини уй- 
натиб, к,орокгилик ^аърига киришга х^аракат к,илар 
эди. Юраги орк;асига тортиб кетган Этьен х,аммаёк,ни 
уз кузим билан курармиканман, деб илх,ак; эди. Лекин 
чор атроф зим-зиё тун пардасига уралган, фак,ат узок;- 
узо^лардаги домна ва кокс печларининг цорасини зур- 
базур ажратиш мумкин эди.
Диоганал буйича к,урилган иншоотлар узра юксал- 
ган сон-санок,сиз трубалар к,ии-к;изил тилларйни уй::а- 
тиб, ловйллаб ёнарди; чап томондаги иккита минора 
кук олов пуркаб, гуё бах^айбат маш ъалдек очик, х,аво- 
да ёниб турарди. Булар дах,шатли ш афаада ухш арди; 
тошкумир ва темир улкасининг зиёсиз осмони гумба- 
зида милт этган юлдуз куринмасди — фак,ат тунги ут- 
оловларгина ловйллаб турарди.
— Сиз тасодифан Бельгиядан эмасмисиз? — Этьен 
оркд томондан эндигина к,айтиб келган аравакаш нинг 
овозини эшитди.
Бу сафар у учта вагонетка билан келди. Юкни ту- 
ширишга шошмаса х,ам булади: кутарма машина ка- 
жавасидаги цандайдир гайка синиб, иш роса чорак 
соат тухтаган эди. Паст ж им ж ит булиб цолди, одатда 
вагонеткалар бушатилаётганда тусинларгача зирил- 
ларди, з^озир эса бу гурс-гурслар йук;. Ш ахта кдъридан 
тунукага урилаётган болганинг товуши келади холос.
— Йук;, мен ж анубданман,— жавоб берди йигит.
Ишчи вагонеткаларни бушатиб булгач, танаффус-
дан хурсанд булди ш екилля: ерга Утирди. Этьен к;о- 
вогини солиб, мик; этмай утирар ва бу мунча сергап-а, 
деб ажаблангандек катта-катта нурсиз кузларини ара- 
вакаш га ташлаб к,уяр эди. А слида аравакаш ж уда 
камгап эди. Лекин бу сафар нотаниш йигитнинг туркай 
таровати унга ёк,иб тушганидан тили щичиб, худдн Узи
10


билан узи гаплаш адиган чоллардок, гапга тушиб кетди.
— Мен эса, М онсуданман,— гапида давом этди у,— 
мени Улмасвой дейишади.
— Бу лацабингизми?— су ради Этьен дайрой бу­
либ.
Чол мамнун илжайди.
— ^ а , х,а...— деди у Ворё томонни курсатиб.— 
Мени у ёвда уч марта улим чангалидан чалажон х,ол- 
да 
к;утк,ариб к,олишган, бир сафар аъзойи баданим 
куйиб, терим шилиниб туш ган; иккинчи дафъа х,ик;ил- 
догимгача тупроада кумилиб к,олганман, учинчи сафар 
сувга чукиб, цорним к,урбак;анинг бак,бак,асидек шишиб 
кетибди... Ана ушандан кейин унча-мунчага уладиган 
анойи эмаслигимни куришиб, цазиллашиб, мени Ул- 
масвой дейишади.
У яна х,ам цувнаб кетди, лекин кулгиси мойланма- 
ган арава гилдирагини-нг гижирлашига ухшади-ю, охи- 
ри йутали цаттик, тутиб цолди. Манцалдаги олов унинг 
сочи сийраклашиб к,олган каттакон калласини, куким- 
тир доглар босиб кетган рангсиз япалок, юзини ёритиб 
турарди. Гулабир, гардани гавс, болдиру товонлари 
гудда-гудда булиб ётибди; калта-калта йугон бармоц- 
ли узун нуллари тиззасига тушиб туради. У шамолни 
писанд цилмай, бир жойда к;имир этмай турган оти 
каби тошдек к,отган куринади; гуё изгиринга х,ам, 
гирдоб хуружларига х,ам парво цилмасди. Йутал то- 

Download 16,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   129




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish