Samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti

esa, o’qituvchining nutq 
gigiyenasiga doir maslahatlarini bergan:
 “Uzoq muddat davomida qattiq tovush 
bilan baqirish juda xavflidir. Chunki baqirish ko’p miqdorda havoni tashqariga 
chiqarishni talab qiladi (bularning har ikkisi ham) xavflidir”.
(“Ovozni 
yo’qotmaslik, nafas olish organini ishdan chiqarmaslik uchun, avvalo o’qishni past 
ovoz bilan, keyinchalik asta-sekin kuchaytirish lozim, lekin kuchli ovoz bilan 
o’qish ham uzoq davom etmasligi kerak” 
Respublikamiz istiqlolga erishgan hozirgi davrda shaxsga chuqur, asosli va 
umumiy talablar qo’iladi, lekin ikkinchi tomondan, shaxsga katta hurmat 
ko’rsatiladi. Bu shaxsga bo’lgan talablarni va unga bo’lgan izzat-hurmatni birga 
qo’shish - ikki xil zarur shart bo’lib, pedagogning bolalarga bo’lgan 
munosabatlarining chinakkam insonparvarligidir. Pedagogik ta’sir ko’rsatish 
usullari o’z tarbiyalanuvchilari taqdiriga beparvo bo’lgan kishilar qo’lida sof kasb-
korlik vositalari emas, balki insonlar orasidagi jonli munosabatlar majmuidir 
Ijtimoiy ruhiyat nazariyasida va pedagogik amaliyotda o’ zaro fikr 
almashishda ta’sir ko’rsatish ikki usulda olib boriladi: ishontirish va ta’sir etish. 
Rus pedagogi Uspenskiy “Odamni tarbiyalashning eng asosiy yo’li ishontirishdir, 
odamning e’tiqodiga esa faqat ishontirish bilan ta’sir qilish mumkin”, degan edi. 
O’qituvchi faoliyati o’z o’quvchilarini ishontirish va ta’sir etishni talab qiladi. 

---

39 
Pedagogning barcha ta’sirlari: tarbiyalanuvchilarning munosabatlari, fikrlari, his-
tuyg’ulari, harakatlarini o’zgartirishga va mustahkamlashga yo’naltirilgan bo’lib, u 
muhit va tabiatning hamkorligiga ta’sirlanadi. O’zaro hamkorlikda ta’sir 
ko’rsatishning natijasi ishonchdir. Ishonch asosida o’qituvchining bilimlar tizimi, 
dunyoqarashlari, munosabatlari va xulq-atvori shakllanadi. 
Ishonch
– o’zaro hamkorlikdagi ta’sir etishning natijasi ekanligini ko’ramiz. 
Ishonch ikki xil, ya’ni haqiqiy va soxta turlarga bo’linadi. Haqiqiy ishonch real 
borliq hayot talablariga mos bo’lib, u insonni qadrli, obro’li qiladi. “Bolalikka 
buyuk hurmat-ehtirom bilan qarash lozim”, degan Iuvenal (123-b). Inson o’z 
ishonchini himoya qilish uchun o’limga ham boradi. Soxta ishonch o’zi va 
birovlarning salbiy tajribasi, qarashlari asosida hosil bo’ladi. O’quvchilardagi soxta 
ishonchni o’zgartirish uchun o’qituvchi ko’p kuch sarflaydi. U uch yo’nalishda 
olib boriladi: sinf jamoasida sog’lom ijtimoiy fikrni shakllantirish, qimmatli 
maxsus individual tajribani yaratish, noto’g’ri ishonchdagi qarash, bilim, tasavvur, 
tushunchalarni bartaraf etish. 
Ishonch odamlarning dil rishtalarini bog’lovchi katta kuch. Buning uchun 
odam boshqalarga ishonmog’i, ixlos qilmog’i kerak. Halollik, adolat sof 
vijdonlilik, 
poklik, 
so’z 
va 
ish 
birligi 
ishonchning 
mezonlaridir. 
Ikkiyuzlamachilarga, firibgarlarga, munofiqlarga hyech kim ishonmaydi. 
Insonda ishonch uchta tarkibiy qismdan tarkib topadi: