7- ma’ruza mashg‘uloti til ta’limida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari Reja

Ona tili talimida AKTdan foydalanish usullari. 
9-sinf “Ona tili” darsligidagi 144-
mashqda quyidagi topshiriq berilgan: “Matnni ko‘chiring, qo‘shma gaplarni izohlang”. Ushbu 
qo‘shma gaplarni izohlashni axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda 
quyidagi usul yordamida amalga oshirish mumkin. 
 
Monitorda ushbu matn namoyish etiladi:
Qiblagohim o‘rmon kesib yurib, qish chillasida o‘rmon ichida yolg‘iz o‘zi qolib ketibdi. Qor 
degani odamning tizzasidan kelar, sovuq esa yuz-qo‘lni chaqib olar ekan. Qorni och, yegani hech 
vaqo yo‘q ekan. Bechora o‘rmon chetini izlab o‘zini har yoqqa uribdi va holdan toyib yiqilib 
qolibdi. Shu payt ko‘ksiga beozor botib turgan narsa – tuproqli tumori yodiga tushibdi. Uvishib 
qolgan qo‘lini bir amallab qo‘yniga tiqib, tumorini olibdi. Tana taftidan issiq holga kelgan 
tuproqdan bir chimdim olib, og‘ziga tashlabdi. Tuproqni qancha chaynasa ham, u hech 
g‘ichirlamabdi. Shunaqa mazali tuyulibdiki, go‘yo endigina tandirdan uzilgan nonning ta’mi kelar 
ekan. Chaynagani sari tanasiga issiqlik yugurib, o‘zida quvvat sezibdi… Odamlar yashaydigan 
yerga yetib, omon qolibdi. Shunda ona tuproqning mo‘jizasiga qoyil qolibdi. (Nabi Jaloliddin) 
O‘qituvchi o‘quvchilarga matnni ifodali o‘qib chiqish topshirig‘ini beradi.
Matn ifodali o‘qilgach, o‘qituvchi ushbu matnning qaysi uslubga xosligini so‘raydi. So‘ngra 
o‘quvchilar matn tarkibidagi qo‘shma gaplarni aniqlaydilar. Qo‘shma gaplarni aniqlab olishgach, 
ushbu topshiriqlar amalga oshiriladi. 

---

Matnda berilgan qo‘shma gaplarning ma’no-mazmuniga e’tiboringizni qarating va ularni 
quyidagi jadval kataklariga moslab joylashtiring. 
 
Qo‘shma gapga misol 
Qo‘shma gap turi 
Qo‘shma gapni 
bog‘lovchi 
vosita 
Tabiat 
tasvirini 
ifodalovchi 
qo‘shma 
gap 
 
Holat 
tasvirini 
ifodalovchi 
qo‘shma 
gap 
 
 
O‘xshatish ma’nosini 
ifodalovchi 
qo‘shma 
gap 
 
To‘siqsizlikni 
ifodalovchi 
qo‘shma 
gap
 
O‘qituvchi jadvalni to‘ldirish davomida o‘quvchilarga kerakli yo‘nalishni berib, qo‘shma 
gapning qaysi qismlariga ahamiyat berish lozimligi haqida tavsiyalar berib boradi. Natijada ushbu 
jadval hosil qilinadi va monitorda namoyish etiladi: