Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим

 
 
Инсонпарварлик – инсоннинг олий қадрият 
сифатида эътироф этилишига асосланган 
қарашлар тўпламидир 
 
бу суҳбатдошига ўзаро алоқа обекти сифати 
эмас, балки ўзини намоён этувчи обект 
сифатида қарашдир
М
ул
оқ
отд
а 
и
н
со
н
п
ар
ва
рл
и
к

---

49 
3. Педагогик муомала маданияти 
 
Ҳозирги кунда ёш авлоднинг ақл-идрокини ўстириш, илму маърифат
зиёсидан баҳраманд қилиш учун ўқитувчи-педагогнинг билим савияси, 
касбий маҳорати ва муомала маданият юксак бўлиши ҳаётий эҳтиёждир. 
Айниқса, 
педагог-устоз 
бўлиш 
учун 
педагогик 
фаолиятда 
тарбияланувчиларга педагогик ташхис қўя билиш қобилияти муҳим рол 
ўйнайди. Таълим-тарбияни аниқ мақсадлар асосида амалга ошириш, ўқувчи-
талабаларнинг ҳолати, ақлий ва жисмоний ривожланиш даражасини
аниқлаш ҳамда уларга амалий жиҳатдан кўмак бериш каби бир қатор 
педагогик талабларга риоя қилишни тақозо этади. Ташхис ҳар бир ўқувчи-
талабанинг ички ва ташқи қиёфасини аниқлаш, таълим-тарбиянинг замон 
талабларига мослигини эътиборга олиш ўқувчи-талабаларнинг ҳар 
томонлама ривожланишига таълим-тарбия методлари самарасини белгилаб 
олиш, замонавий педагогик технологияларни амалиётга татбиқ этиш ва 
ўқувчи-талаба шахси қобилиятининг ривожланиш даражасини, меъёрларини 
аниқлаш имконини беради. Ўқитувчи-педагог жамоа ўқувчи-талабалар 
гуруҳлари билан гаплаша олиши керак. У дарсни самарали олиб бориш учун 
гапиришни билиши, суҳбат, маъруза, ҳикоя қилиш каби усуллардан 
фойдаланиши, умуман, бутун таълим-тарбия жараёнида ўқувчи-талабалар 
билан ҳамкорликни йўлга қўя олиши лозим. Ўқувчи–талабалар жамоаси 
билан муомала кўпинча суҳбат, маъруза, ахборот ва ҳоказолар шаклида 
бўлади. Биринчи навбатда, суҳбатни қандай бошлаш, қандай қилиб 
ўқитувчининг гапларига ўқувчи-талабаларнинг диққатини тортиш, уларни 
қизиқтириш мумкинлиги ҳақида қуйидаги фикрларни билдирамиз. 
Энг муҳим сўзлар ва ибораларни интонация билан ажратиб кўрсатиш ва 
аксинча, интонацияни ўзгартириш, унчалик муҳим бўлмаган материални 
баён қилиш керак, овоз ва нутқ оҳангини ўзгартириш фойдалидир. 
Ҳамкорлик муваффақиятли бўлиши учун ўқитувчи-педагог маълум йўл-
йўриқларга эга бўлиши, ўқувчи-талабалар билан ҳамкорликни муайян 
натижага эришишнинг зарур шарти деб билиши, ҳамкорликка барча ўқувчи-
талабаларнинг жалб этилиши, ҳамкорлик жараёнига ўзининг ҳиссий жалб 
қилинганлиги зарур эканлигини англаб этиши лозим. 

---

50 
Мавзуга 
ўқувчи-талабалар 
диққатини 
тортишга уриниб кўриш лозим. Бунда мавзуни 
баён этишни эркин, қизиқарли фактни маълум 
қилишдан бошлаш мақсадга мувофиқ бўлади. 
Кейин уни тушунтириш ва таҳлил қилиш эса 
муомаланинг мазмунини ташкил этади. Суҳбат 
ўқувчи-талабаларда доимий қизиқиш уйғотиши 
учун бир қатор мураккаб бўлмаган усуллардан 
фойдаланиш зарур. 
Ўқувчи-талабаларнинг фаолияти жамоа фаолияти сифатида ташкил 
этилсагина ўқитувчи-педагогнинг ўқувчи-талабалар билан ҳамкорлиги пайдо 
бўлади, яъни ҳамкорлик қилишни талаб этади ва бунинг учун шарт-шароит 
яратади. 
Ҳамкорлик вужудга келиши учун жамоада ташкил этилиши лозим бўлган 
ишлар долзарб ёки ўқувчи-талабаларнинг хусусиятларига мос бўлиши лозим. 
Ўқувчи-талабаларни бирор фаолият соҳасига, бирор аниқ ишга жалб этар
экан, ўқитувчи - педагог уларга психологик ва педагогик жиҳатдан тўғри 
вазифа қўйиши, яъни тўғри йўл-йўриқ бериши керак. 
Ўқувчи-талабалар 
белгиланган 
вазифани 
амалга 
оширишга
киришганларида ўқитувчи-педагог айни бир вақтнинг ўзида ҳам иштирокчи, 
ҳам кузатувчи, ҳам маслаҳатчи вазифасини бажаради.