Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим

Бизнинг назаримизда, замонавий ўқитувчи қиёфасида 
қуйидаги фазилатлар намоён бўла олиши керак: 

---

41 
Шунингдек, барча қадриятлар таълимий, тарбиявий аҳамиятга эгадир. 
Улар, ёш авлод онги, дунёқарашининг шаклланишига, ички руҳий 
дунёсининг, ақлий фаолиятининг камол топишида муҳим аҳамият касб этади. 
Кўпгина қадриятлар жараён хусусиятига эга бўлиб, ушбу жараённи амалга 
оширилишида бўлғуси шахс – бола иштирок этади, унинг хусусиятларини 
ўзида акс эттиради, баъзи қоидаларини ўрганиб, онгига сингдириб боради. 
Булар жумласига анъаналар, урф-одатлар, ўгитлар, насиҳатлар, байрамлар 
йўналишидаги қадриятларни мисол келтириш мумкин.
Баъзи қадриятлар эса, намоён бўлиши натижасида турли хил буюмлар, 
асарлар, жиҳозлар, қурилмалар, моддий бойликлар кўринишида яратилади 
ҳамда моддий борлиқнинг ўзлигига нисбатан ушбу тасвир узоқ вақт сақланиб 
қолади. Борлиқ яратилишига сабаб бўладиган қадриятлар шартли равишда 
моддий қадриятлар деб белгиланди. Кўп йиллик кузатишлар ва олиб 
борилган тадқиқот натижасида, ўқувчи шахсининг шаклланиши ва 
ривожланишига таъсир этадиган тарихий, маданий, маънавий, моддий 
қадриятлар умумлаштирилиб, қуйидаги тузилмага келтиришга ҳаракат 
қилинди. Жараён қадриятлари шартли равишда маънавий-маърифий 
қадриятлар, намоён қадриятлар эса моддий борлиқ кўринишидаги моддий 
қадриятлар деб белгиланди . 
Қадриятлар 
умуминсоний
(мустақиллик, дўстлик, ватанпарварлик каби), 
минтақавий
(меҳмондўстлик, саҳоватлилик, болажонлик каби) ва 
миллий
(
маънавий-маърифий, моддий
) қадриятларга гуруҳланди. Кузатишлардан
маълум бўлдики, ўқувчи ҳар бир қадриятларни ўрганиш жараёнида ўзи 
алоҳида шакллана олмас экан. Бинобарин, ҳар бир қадрият бир-бири билан 
чамбарчас боғлиқ экан, у ҳолда ўқувчи ушбу боғлиқлик жараёнида билим, 
кўникма ва малакага эга бўлади. 
Унинг шаклланиб, кичик ҳунарманд бўлиб йетишишига имконият 
яратилади. Ушбу имконият таълим ва тарбиянинг шакли, воситаси ва 
методлари ҳамоҳанг ҳолатда олиб борилсагина, ижобий натижаларни беради 
(10-расм). 
Ўқувчилар 
умуминсоний
(мустақиллик, дўстлик каби), 
минтақавий
(меҳмондўстлик, саҳоватлилик каби) ҳамда 
миллий
(маънавий-маърифий, 
моддий) қадриятлар орқали таълим муассасаларида таълим ва тарбия 
олишади. Ушбу жараёнда, уларнинг бир-бирларига бўлган ҳурмати, 
дўстлиги, ҳамкорлиги каби инсоний фазилатлари шаклланади. Умуминсоний, 
минтақавий ва миллий қадриятларнинг ўзаро бир-бирлари билан чамбарчас 
алоқадорлиги таркиб топади. Маълумки, умуминсоний, минтақавий, миллий, 
маънавий-маърифий, моддий каби қадриятларнинг номи ва атамалари сони 

---

42 
юздан ортиқдир. Биз биламизки, миллий қадриятлар шартли равишда 
маънавий ва моддий қадриятларга бўлинади.