Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим

Ушбу мақсадни рўёбга чиқариш қуйидаги вазифалар ҳал 
этилишини талаб қилади:
 

---

39 
ўлмас меросидан озиқланади. Файласуф олим, академик Э.Юсупов ўзининг 
қатор асарларида қадриятларнинг таърифи ва хусусиятларига тўхталиб 
ўтади. У, қадрият тушунчасига фалсафий нуқтаи назардан қуйидагича 
таъриф беради: "Қариятлар жамият ҳаётининг тарихий тараққиётига ижобий 
таъсир этадиган, кишилар онгига сингиб, ижтимоий касб этган моддий, 
маънавий ҳодиса, жараён бўлса ҳам, унинг аҳамияти ва моҳияти 
кишиларнинг уларга муносабати асосида белгиланади. Қадрият деган 
тушунчанинг ўзи ҳам қадр-қиммат маъносини билдиради"
2
(9-расм). 
9-расм 
Қадриятлар 
Олим, жамият тараққиётида инсоният томонидан бунёд этилган, ўтмиш 
ва келажакда ривожланиш учун ижобий таъсир этадиган барча моддий ва 
маънавий бойликлар, фикрлар, ғояларга қадрият сифатида қарайди. 
Шахснинг хислатлари, фазилатлари, дунёқарашини шакллантириш ва 
ривожлантиришга хизмат қиладиган, ўтмишда яратилган, келажакда 
фойдаланиладиган омиллар ёшларнинг таълим-тарбиясида фойдаланиш 
лозим бўлган қадриятлар деб тушунилди.
2
Yusupov E. Qadriyatlar va ularning jamiyat hayotidagi o’rni. /Uslubiy qo’llanma. –T.: O’zMU, 1998. – 
30 b. 
 
ҚАДРИЯТЛАР 
 
Умуминсоний
 
Миллий
 
Минтақавий
Меҳмондўстлик
Ҳамжиҳатлилик 
Болажонлик
 
Моддий
Дўстлик 
Ватанпарварлик 
Инсонпарварлик
Маънавий-
маърифий 

---

40 
10-расм 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Ўқитувчи жамиятнинг ижтимоий ҳаётда рўй бераётган 
ижтимоий ислоҳотлар моҳиятини чуқур англаб йетишиш ҳамда бу 
борада ўқувчиларга тўғри, асосли маълумотларни бериб бориши 
лозим. 
2. Замонавий ўқитувчи илм-фан, техника ва технология 
янгиликлари ва ютуқларидан хабардор бўлиши талаб этилади. 
3. Ўқитувчи ўз мутахассислиги бўйича чуқур, пухта билимга эга 
бўлиши, ўз устида тинимсиз изланиши лозим. 
4. Ўқитувчи педагогика ва психология фанлари асосларини пухта 
билиш, таълим-тарбия жараёнида ўқувчиларнинг ёш ва психологик 
хусусиятларини инобатга олган ҳолда фаолият ташкил этилиши 
керак. 
5. Ўқитувчи таълим-тарбия жараёнида энг самарали шакл, метод 
ва воситалардан унумли фойдалана олиш имкониятларига эга 
бўлмоғи лозим. 
6. 
Ўқитувчи ижодкор, ташаббускор ва ташкилотчилик 
қобилиятига эга бўлиши шарт. 
7. Ўқитувчи юксак даражадаги педагогик маҳоратга, чунончи 
коммуникативлик лаёқатига эга бўлиши, педагогик техника (нутқ, юз, 
қўл-оёқ ва гавда ҳаракатлари, мимика) қонуниятларини чуқур 
ўзлаштириб олишга эришиши лозим. 
8. Ўқитувчи нутқ маданиятига эга бўлиши, унинг нутқи қуйидаги 
хусусиятларни ўзида акс эттира олиши керак: а) нутқнинг тўғрилиги; 
б) нутқнинг аниқлиги; в) нутқнинг ифодавийлиги; г) нутқнинг 
софлиги (унинг турли шева сўзларидан ҳоли бўлиб, фақат адабий 
тилда ифода этилиши), жаргон (муайян касб ёки соҳа 
мутахассисларига хос сўзлар), варваризм (муайян миллат тилида баён 
этилган нутқда ўзга миллатларга хос сўзларни ўринсиз қўлланиши), 
вулгаризм (ҳақорат қилиш, сўкишда қўлланиладиган сўзлар) ҳамда 
конселяризм (ўрни бўлмаган вазиятларда расмий нутқларда) 
сўзлардан ҳоли бўлиши, ўқитувчи нутқи содда, равон ва тушунарли 
бўлиши керак; д) нутқнинг равонлиги; ж) нутқнинг бойлиги (сўзлар, 
мақоллар, маталлар ҳамда кўчирма сўзлардан фойдалана олиш). 
9. Ўқитувчи кийиниш маданиятига (содда, озода, бежирим 
кийиниши), таълим-тарбия жараёнида ўқитувчининг турли хил 
диққатни тез жалб этувчи безаклар (олтин, кумуш тақинчоқлардан 
фойдаланмаслиги, фасл, ёш, гавда тузилиши, юз қиёфаси, ҳатто соч 
ранги ва турмагига мувофиқ равишда кийинишни ўзлаштиришга 
эришиши) эга бўлиши. 
10. Ўқитувчи шахсий ҳаётида пок, атрофдагиларга ўрнак бўла 
олиши лозим.