Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

Kinematika boʻyicha aralash masalalar 
51.
Odam koʻlning baland qirgʻogʻida turib arqon bilan koʻldagi qayiqni 
tortmoqda. Odam arqonni doimiy 
v
0
tezlik bilan tortadi. Arqon vertikal bilan 
α burchak tashkil qilgan paytda qayiqning tezligi qanday boʻladi? 
52.
Arqonning A va B uchlari pastga bir xil 
v
tezlik bilan tortiladi (rasmga 
qarang). Arqonning yuk bogʻlangan nuqtasida arqonlar orasidagi burchak 2α 
boʻlgan paytda yukning 
u
tezligini aniqlang. 
49-masalaga.
52-masalaga. 
54-masalaga.
53.
Devorga tiralib turgan narvonning pastgi uchi 2 m/s tezlik bilan siljib 
boshladi. Narvon va devor orasidagi burchak 60° boʻlgan paytda narvonning 
yuqori uchi tezligini aniqlang. 
54.
Gusenitsali traktor 
v=36 km/h
tezlik bilan harakatlanmoqda (rasmga qarang). 
a) gusenitsaning pastki qismidagi A nuqtaning; b) gusenitsaning yuqori 
qismidagi B nuqtaning; c) C nuqtaning Yerga nisbatan tezliklarini aniqlang. 

---

17 
55.
R radiusli disk gorizontal tekislikda sirpanmasdan 
v
doimiy tezlik bilan 
dumalamoqda (rasmga qarang). a) Disk gardishidagi A, B, C, D nuqtalarning 
qoʻzgʻalmas kuzatuvchiga nisbatan tezlik va tezlanish moduli va 
yoʻnalishlarini aniqlang; b) qaysi nuqtalarning tezligi disk markazining tezligi 
bilan bir xil boʻladi? 
55-masalaga. 
56-masalaga. 
56.
Ip oʻralgan gʻaltak gorizontal stolda yotibdi va unda sirpanishsiz dumalashi 
mumkin (rasmga qarang). Gʻaltakning ichki radiusi 
r
, tashqi radiusi 
R
ga teng. 
Agar ipning uchi gorizontal yoʻnalishda v tezlik bilan tortilsa, gʻaltakning 
oʻqi qanday u tezlik bilan harakatlanadi? Ikki holni koʻring. 
57.
Vertikal otilgan snaryad trayektoriyasining eng yuqori nuqtasida portlab, har 
xil yoʻnalishlarda uchuvchi bir xil v
0
boshlangʻich tezliklarga ega mayda 
boʻlaklarga ajraladi. Boʻlaklar bulutining shakli vaqt oʻtishi bilan qanday 
oʻzgaradi? 
58.
Gorizont bilan α burchak tashkil etuvchi qiya tekislik ustiga koptok H 
balandlikdan erkin tushadi va elastik qaytadi. Koptokning tekislik bilan 
birinchi va ikkinchi, ikkinchi va uchinchi, … n- va n+1 – urilishlari orasidagi 
masofalarni aniqlang. 
59.
Ikki avtomobil bir xil 
v=72 km/h
tezlik bilan birin-ketin harakatlanmoqda. 
Ular orasidagi 
l
masofa qanday eng kichik boʻlganida oldindagi yuk 
avtomobilining orqa juft gʻildiraklari orasiga qisilib qolgan tosh uchib 
orqadagi avtomobilga tegmaydi? 
60.
Toʻrt toshbaqa tomoni 
a
boʻlgan kvadratning uchlarida turibdi. Toshbaqalar 
bir vaqtda bir xil doimiy 
v
tezlik bilan harakatlana boshladi. Bunda birinchi 
toshbaqa doimo ikkinchi toshbaqaga, ikkinchi toshbaqa esa uchinchi 
toshbaqaga, uchinchi – toʻrtinchiga, toʻrtinchi – birinchiga tomon 
harakatlanadi. Toshbaqalar qancha 
t
vaqtdan keyin uchrashadi? Huddi shu 
masalani tomoni 
a
ga teng boʻlgan muntazam uchburchak uchlarida turgan 
uchta toshbaqa uchun ham yeching. 

---

18 
61.
Quyon toʻgʻri chiziqli yoʻl boʻylab doimiy tezlikda yugurmoqda. Yoʻldan L 
masofada turgan tulki quyonni unga eng yaqin boʻlgan paytda payqadi va 
huddi shunday tezlik bilan quvishga tushdi, bunda tulkining tezligi doimo 
quyonga yoʻnaldi. Bir qancha vaqtdan keyin tulki deyarli yoʻlga chiqdi va 
ular orasidagi masofa oʻzgarmay qoldi. Bu masofani toping. 
62.
Oldingi masala shartida agar tulkining 
u
tezligi quyonning 
v
tezligidan katta 
boʻlsa, tulki qancha 
t
vaqtdan keyin quyonga yetishini aniqlang. 
63-masalaga. 
66-masalaga. 
67-masalaga. 
63.
Radiusi 
R=20 cm
boʻlgan shkivga bir uchiga yuk bogʻlangan arqon oʻralgan 
boʻlib, yuk pastga tushish davomida shkiv tinch holatdan aylana boshlaydi 
(rasmga qarang). Yukning tezlanishi 
a=2 cm/s
2
ga teng. Yuk 
s=1 m
yoʻl 
oʻtgan paytda shkivning burchak tezligini aniqlang. Shu paytdagi A nuqtaning 
a
A
tezlanishini aniqlang. 
64.
Bola devordan 
l=3 m
masofada yotgan toʻpni devorga qarata tepadi. Bunda 
toʻp gorizontga nisbatan 
α=45°
burchak ostida yoʻnalgan 
v
0
=10 m/s
boshlangʻich tezlik oladi. Toʻp devorga qachon uriladi: koʻtarilayot-gandami 
yoki tushayotganda? Qanday balandlikda uriladi? Qanday tezlikda uriladi? 
Toʻp devordan qanday masofada yerga tushadi? Toʻpning devorga urilishini 
elastik deb hisoblash mumkin. 
65.
Pashsha stol ustidan 
H
balandlikda gorizontal 
v
0
tezlik bilan uchyapti. U stol 
sirtida yotgan asal tomchisini uni aniq tepasidan oʻtayotganda koʻrib qoldi. 
Pashsha asalga tezroq yetishi uchun qanday harakat qilishi zarur? Buning 
uchun qancha vaqt ketadi? Pashsha ixtiyoriy yoʻnalishda 
a
tezlanish bilan 
harakatlana oladi deb hisoblang. 
66.
Avtomobil gʻildiragiga qisilib qolgan tosh A nuqtada undan uchib chiqib yana 
shu nuqtaga tushishi uchun avtomobilning 
v
tezligi qanday boʻlishi kerak 
(rasmga qarang)? Gʻildirak radiusi R=20 cm. 
67.
Bilyard shari A nuqtada joylashgan (rasmga qarang). Bilyard stolining 
oʻlchamlari va shardan B luzagacha boʻlgan masofa berilgan. Shar bilyard-

---

19 
ning ikki tomonidan absolyut elastik qaytib luzaga tushishi uchun uni qanday 
burchak ostida yoʻnaltirish kerak?