Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

0 ‘smalar
0 ‘sm alar, blastoma - organizmdagi o ‘zgargan va o'zining 
odatdagi shakli hamda faoliyati yo‘qolgan (sifati buzilgan) 
hujayralardan iborat to ‘qimalaming zo‘r berib o ‘sib ketishi. Qon 
aylanishi bo‘y lab, nervlar, to ‘qimalar orasini yorib, ulaming 
fiinksiyasini buzadigan o‘simta zaharli hisoblanadi. 0 ‘ta ionlovchi 
nurlar, kanserogen moddalar va onkogen viruslar sabab b o iish i 
mumkin. 0 ‘smalarning paydo b o iishi va rivojlanishida organizm­
ning tug‘ma yoki hayotda orttirilgan umumiy reaksiyasi ahamiyatga 
ega. Klinik va morfologik nuqtayi nazardan xavfsiz (atrofdagi 
to ‘qimaga о ‘sib kirmaydigan, metastaz bermaydigan) va xavfli 
o ‘smalar farq qilinadi. Xavfli o ‘smalar rivojlanib, boshqa to ‘qima- 
larga o ‘sib kirib, ularni tez yemiradi; bunda qon tomirlarga ham 
shikast yetadi; qon va limfa tomirlari devorining yemirilishi 
oqibatida qon yoki limfaga tushgan o ‘smalar hujayralari turli a’zo 
va to‘qimalarga metastaz beradi, ya’ni 
0
‘smalar tarqalib ketadi. 
0 ‘smalaming metastaz berish-bermasligi va uning tezligi organizm­
ning immunobiologik holatiga bogiiq.
0 ‘simta hujayralarining alohida xususiyatlari ham mavjud. 
Boshlangan 
o ‘simta 
hujayralari 
to‘xtamaydi. 
Ular 
oddiy
18

---

to‘qimaIardan keskin ferq qiiadi. Shu sababli o'zlari kelib chiqqan 
hujayralarga o‘xshamaydi. Zararli o'smalar etiologiyasi haqida hali 
aniq fikrlar mavjud emas.
Ularning kelib chiqish sabablari biologik (virusli), kimyoviy va 
fizik bo‘iadi. 0 ‘smalar etiologiyasida viruslaming roll haqida LI. 
Mechnikov aytib o ‘tgan edi. Hozirgi vaqtga kelib, o‘smalar keltirib 
chiqarishi mumkin b o ig an ba’zi viruslar fanga m a’lum.
Bunday viruslar baliqlarda limfotsistis, stomatopapilloma kabi 
kasalliklami keltirib chiqaradi.