Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

xil
kasallik 
qo‘zg‘atuvchilari (bakteriyalar, zam brugiar, viruslar) kirishi amalga 
oshadi. Baliqlarning yangi 
joylarga
ko‘chirilishi bevosita yangi 
iqlim sharoitlari bo‘ylab amalga oshirilsa, u holda so‘z§iz ravishda 
ularning kuchsizlanishiga olib keladi. Bu sharoitda baliqlar tanasiga 
yetkazilgan jarohatlar bevosita ularda kasallikning faol tarzda 
rivojlanishiga sabab b oiishi mumkin. Baliqlar organizmi ko'chirish 
davomida kuchsizlanib, kasalliklarga qarshilik xususiyati sezilarli 
darajada susayadi va o ‘z navbatida kasallik qo‘z g ‘atuvchilarinmg 
kuchsizlangan baliq tanasida virulentlik xususiyati ortadi. Shu 
sababli, ayrim holatlarda epizootiyalar aynan baliqlarning yangi 
joylarga ko£chirilishi vaqtida yuzaga keladi. Shunday holatlar ham 
kuzatiiadiki, ko‘chirilishi jarayonida baliqlar tanasida sezilarli 
darajada jarohatlanishlar boim asada, suv havzasida mavjud b o ig an
parazitlar, kasallik qo‘zg ‘atuvchilariga nisbatan baliqlar organizmi 
qarshilik xususiyati susayishi natijasida kasalliklar avj olishi qayd 
qilinadi. K o‘chirilgan paytda immuniteti susaygan baliqlarda 
kasallik jadal tarzda rivojlanishi bu vaqtda mahalliy baliqlarning
49

---

tanasida immunitet yuqoriligi sababli ulaming zararlanmasligi qayd 
qilinadi. 
Shuningdek, 
baliqlarning 
yangi 
suv 
havzalariga 
ko‘chirilishida ular bilan birgalikda ko‘pincha yangi parazitlar, 
kasallik 
qo‘zg‘atuvchilari, 
ya’ni 
epizootiya manbalari 
ham 
keltiriladi. Tashqi muhit sharoitlarining keskin tarzda o ‘zgarishlari 
ham epizootiyalarning yuzaga kelishiga olib kelishi mumkin 
(haroratning keskin o‘zgarishlari, gidrologik, gidrokimyoviy rejim 
ko‘rsatkichlarining tebranishlari va boshqalar). Shuningdek, bunda 
ozuqa tarkibi va uning miqdori ham jiddiy o ‘rin tutadi. T o‘la 
qimmatli tarkibga ega boim agan sifatsiz ozuqalar baliqlar 
organizmida 
parazitar 
boim agan 
kasalliklaming 
(moddalar 
almashinuvi m e’yoriy holatdan buzilishi, avitaminoz) yuzaga keli­
shiga olib keladi, bunda baliqlar organizmi kuchsizlanadi va bu 
sharoitda esa parazitar kasalliklar (infeksiya va invaziyalar) yuzaga 
kelish ehtimolligi ortadi. Ko‘pgina tadqiqotchilar tomonidan ta’kid- 
lanishicha, tajribalarda tarkibida yetarli miqdorda yog‘lar, uglevod- 
lar, oqsillar va vitaminlar mavjud b o ig a n ozuqa bilan oziqlan- 
tirilgan baliqlarda xo‘jayin tanasidan ayrim turdagi parazitlarning 
tushib ketishi qayd qilingan. Ayrim holatlarda t o i a qimmatli hisob- 
langan sifatli ozuqa bilan oziqlanishi natijasida baliqlar tanasida 
mavjud b oigan parazitlar rivojlanishi susayadi, ulaming jinsiy 
jihatdan voyaga yetishi yakunlanmay qoladi. Biroq, ayrim kasallik 
qo‘zg‘atuvchilari shu darajada kuchli virulentlik xususiyatiga ega 
hisoblanadiki, bu holatda baliqlarning ozuqa tarkibi yaxshilanishi 
kasallik qo‘zg‘atuvchilariga sezilarli ta’sir ko‘rsatmaydi.
Ayrim holatlarda epizootiya va epidemiyalaming yuzaga ke- 
lishida m aiu m bir jo y va suv havzalarida kasallik qo‘zg‘atuvchi- 
larining oraliq (yoki yakuniy) xo‘jayinlarining parazitlar rivojlanish 
sikli uchun yetarli miqdorda mavjudligi hal qiluvchi o ‘rin tutadi.
50

---

T O ‘R T IN C H I BOB.
BA LIQ LA R K A SA LLIK LA R IN IT A SH X ISI, 
DAVOLASH VA O LD IN I O LISH
K asallikka tashxis qo‘yish tartibi. Kasalliklami va ushbu 
kasailiklar bilan b o g iiq holatda hayvon organizmida amalga 
oshuvchi barcha o ‘zgarishlami o ‘rganuvchi fan ta n n o g i - patolo- 
giya (yunon tilida «