Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Epizpotiyaning namoyon boHishi va kechishi
Epizootiyalar. 
Epizootologiya
- bu hayvonlar va shu jumladan 
baliqlar kasalliklarining yoppasiga tarqalishi va rivojlanishi sabab- 
larini o ‘rganuvchi fan sohasi hisoblanadi. Bunda odam kasallik-
45

---

larining ushbu jihatdan o ‘rganilishi boVicha fan sohasi -
epide-
miologiya
deb ataladi.
Baliqlar orasida kasalliklaming yoppasiga yuzaga kelishi va 
tarqalishi hodisasimng sabablari juda ko‘p bo‘lib, har bir kasallik 
uchun bu sabablar o ‘ziga xos tarkibga ega hisoblanadi. Biroq, 
ko‘pgina kasalliklaming tarqalishi sabablarida umumiy hisoblangan 
qonuniyatlar ham kuzatiladi. Bu hoiatiaming asosiylari quyidagilar 
hisoblanadi:
1) kasallik qo‘zg‘atuvchisining mavjudligi va uning virulentlik 
xususiyati;
2) baliqlar organizmining fiziologik holati;
3) turga oid, yoshga oid va orttirilgan immunitetning mav­
judligi;
4) populyatsianing zichligi yoki ko‘chirishda siyraklik ko‘rsat- 
kichlari;
5) kasallik tashuvchilarining mavjudligi, oraliq (yakuniy) xo‘- 
jayinlar mavjudligi va ularning miqdori;
6) atrof-muhit sharoitlarining o ‘zgarishlari (gidrologik, meteo- 
rologik, gidrokimyoviy, ekologik, biotsenologik, zoogeografik sha- 
roitlar va oziqlanish sifati).
Ayrim holatlarda kasallik shunchaki mahalliy tarqalish 
xususiyatiga ega bo‘lib, uncha ko‘p bo‘lmagan baliqlargina 
kasallikka chalinishi qayd qilinadi. Bu ko‘rinishdagi kasalliklaming 
tarqalishi enzootiyalar deb nomlanadi. Boshqa holatlarda esa 
kasalliklar katta miqdordagi baliqlami qamrab olib, yonma-yon 
joylashgan suv havzalariga tarqaladi. Bu ko‘rinishda kasalliklaming 
tarqalishi epizootiya (odam kasalliklariga nisbatan - epidemiya) deb 
ataladi. Ayrim holatlarda kasallikning tarqalishi nafaqat yonma-yon 
joylashgan ayrim suv havzalarini qamrab olishi, balki butun bir 
o ‘lka va hatto qit’ani qamrab olishi ham mumkin. Ushbu ko‘rinish- 
da, masalan qisqichbaqalarning o ia t kasalligi ta ’sirida butun 
Yevropa suv havzalarida ushbu tur qirilib ketishiga olib kelgan. Bu 
ko‘rinishdagi yoppasiga tarqaluvchi kasalliklar panzootiyalar deb
46

---

nomlanadi (odam kasalliklariga nisbatan esa - pandemiya deb 
nomlanadi).