Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Radioreleli  aloqa  liniyasining  tuzilmasi.  Ko‘p  martalik 
translyatsiyalash 
tamoyillariga 
asoslangan 
radioreleli 
aloqa 
liniyasining  soddalashtirilgan  tuzilish  sxemasi  3.1-rasmda  keltirilgan. 
U oxirgi, oraliq va uzel stansiyalarga bo‘linadi. 
 
Oxirgi  stansiyalar  aloqa  liniyasining  chetki  punktlariga 
o‘rnatiladi  va  signllarni  uzatish  yo‘nalishlarida  modulyatorlar  va 
uzatkichlarga  va  qabul  qilish  yo‘nalishlarida  demodulyatorlarli 
qabullagichlarga  ega  bo‘ladi.  Qabul  qilish  va  uzatish  uchun  qabul 
qilish  va  uzatish  traktlari  bilan  antenna  tarmoqlagichi  yordamida  
ulangan  bitta  antenna  ishlatiladi.  Signallarni  modulyatsiyalash  va 
demodulyatsiyalash  standart  oraliq  chastotalardan  (70  -  1000  MGs) 
birida  amalga  oshiriladi.  Bunda  modemlar  turli  chastotalar 
diapazonlari  ishlatadigan  qabullagich-uzatkichlar  bilan  ishlashi 
mumkin.  Uzatkichlar    oraliq  chastota  signallarini  ishchi  O‘YUCh 

---

130 
 
diapazonga o‘zgartirish uchun, qabullagichlar esa, teskari o‘zgartirish 
va oraliq chastota signallarini kuchaytirish uchun mo‘ljallangan.  
 
 
  
3.1- rasm. Radioreleli aloqa bir yo‘nalishining tuzilish sxemasi   
 
     
To‘g‘ridan-to‘g‘ri  O‘YUCh  signallar  modulyatsiyalanadigan 
RRLlar  mavjud  (masalan,  Erikom-11  apparaturasi),  lekin  ular 
cheklangan tarqalgan. 
       3.2-  rasmda  oxirgi  stansiyaning  soddalashtirilgan  tuzilish 
sxemasi keltirilgan. Oraliq (3.3- rasm) stansiyalar to‘g‘ri ko‘rinishdagi 
masofada joylashtiriladi va signallarni qabul qilish, ularni kuchaytirish 
va keyingi aloqa liniyasi bo‘yicha uzatishga mo‘ljallangan.  
 
 
 
3.2- rasm. Oxirgi stansiyaning tuzilish sxemasi 
 
    Oraliq  stansiyalarda  signallarni  qabul  qilish  va  uzatish  yaqin 
joylashgan  antennalardan  teskari  nurlanishning  ta’siri  hisobiga 
qabullagich-uzatkichlardagi  parazit  aloqalarni  yo‘qotish  uchun  turli 

---

131 
 
chastotalarda  amalga  oshirilishi  kerak.  Qabul  qilish  va  uzatish 
chastotalari orasidagi farq surilish chastotasi (f
sur
) deyiladi. 
  
 
3.3- rasm. Oraliq stansiyaning tuzilish sxemasi 
 
       Uzel  stansiyalar  (3.4-  rasm)  ham  oraliq  stansiyalar  funksiyalar  
funksiyalarini,  ham  axborotlarni  kiritish  va  chiqarish    funksiyalarini 
bajaradi.  SHuning  uchun    ular  yirik  aholi  punktlarida  yoki  aloqa 
liniyalarining kesishish (tarmoqlanish) nuqtalarida o‘rnatiladi.  
Yaqindagi  stansiyalar  oralig‘idagi  masofa    RRLning  o‘tish 
oralig‘i  (intervali)  deyiladi.  O‘tish  oralig‘ining  uzunligi  ko‘plab 
sabablarga bog‘liq, 6 - 8 GGs  chastotalar diapazonlarida o‘rtacha 50-
60  kmga  va  30  -  50  GGs  chastotalar  diapazonlarida  bir  necha 
kilometrlargacha yetadi. 
Oxirgi  stansiya  va  yaqindagi  uzel  stansiya  yoki  uzel  stansiyalar 
orasidagi  masofa  RRL  seksiyasi  deyiladi,  qabul  qilish-uzatish 
qurilmalarining majmui esa RRL stvolini hosil qiladi.  Bir yo‘nalishli 
va ikki yo‘nalishli (dupleks aloqa uchun) stvollarga ajratiladi.  
10  GGsdan  yuqori  diapazonlar  uchun  radioreleli  tizimlar  
zamonaviy apparaturalari pastroq chastotali apparaturalarga qaraganda 
konstruktiv  bajarilishda  ma’lum  o‘ziga  xos  xususiyatlarga  ega.  10 
GGsgacha chastotalar diapazonlarida qabul qilish-uzatish apparaturasi 
apparatlar  xonasiga  joylashtiriladigan  juda  katta  ustunlar  ko‘rinishida 
bajariladi.  Antennalar  bilan  aloqa  sezilarli  uzunlikka  va  natijada 
sezilarli  yo‘qotishlarni  kiritadigan  fider  to‘lqin  o‘tkazgichlari  orqali 
amalga oshiriladi. 10 GGsdan yuqori chastotalar diapazonlariga o‘tish 
apparaturalarning  konstruktiv  bajarilishini  sezilarli  o‘zgartirdi.  10 
GGsdan  yuqori  chastotalar  diapazonlarida  ishlaydigan  apparatura 
uncha  katta  bo‘lmagan  o‘lchamlarga  ega  va  antenna  bilan  yagona 
blokka 
birlashtirilgan 
antennalar 
tayanchining 
balandligida 
joylashtiriladi. 

---

132 
 
 
 
3.4- rasm. Uzel stansiyaning tuzilish sxemasi 
 
         10  GGsdan  yuqori  chastotalar  diapazonlarida  qo‘llaniladigan 
uncha  katta  bo‘lmagan  o‘lchamli  va  og‘irlikli  ixcham  apparatura 
baland  binolarda,  tutun  quvurlarida  yoki  baland  joylarda  o‘rnatish 
mumkin  bo‘lgan  uchburchakli  kesimli  fermalar  yoki  quvursimon 
konstruksiyalar  ko‘rinishida  bajarilgan  engillashtirilgan  antennalar 
machtalaridan foydalanishga yo‘l qo‘yadi. 
         Qabul  qilish-uzatish  bloklari  koaksial  kabellar  orqali  binoda 
joylashgan modemlar qurilmalari bilan ulanadi. Zamonaviy modemlar 
qurilmalari  bu  markaziy  yoki  mahaliy  kompyuter  boshqaruvi  ostida 
ishlaydigan oson tranformatsiyalanadigan kompleks hisoblanadi. 
Modemlar  qurilmalari  1  dan  34  Mbit/sgacha  tezliklardagi 
raqamli  oqimlarni  shakllantirish  va  qayta  ishlash,  oqimlarni 
multiplekslashni amalga oshirish va istalgan konfiguratsiyadagi aloqa 
tarmoqlarini  shakllantirish  rejimlarida  ishlashni  ta’minlashi  mumkin.