Psixologik trening asoslari

 
2.Treninglar- guruhiy ish shakli va T- guruh treninglari tavsifi. 
Guruh 
mashg'ulotlari shakllarining paydo bo'lishi 1945 yillarga to'g'ri kelib, bu 
boradagi izlanishlar K. Levin, K. Rodjers, L. Bradfort, R. Lippit izlanishlari 
bilan bog'liq. Ushbu davrda AQShda guruh dinamikasini o'rganish markazi 
tashkil etildi. Guruhlararo munosabatlar laboratoriuyasida olib borilgan 
izlanishlar natijasida K. Levin shaxsiy muloqotdagi samarali o'zgarishlarning 
aksariyati individual sharoitda emas, balki guruhda sodir bo'ladi degan qat'iy 
fikrga keldi. Uning ta'kidlashicha, odamlarning moslashuvchan bo'lmagan 
munosabatlarini aniqlash va o'zgartirish va xatti-harakatlarning yangi shakllarini 
rivojlantirish uchun o'zlarini boshqa odamlarga o’xshab ko'rishi, o’zini 
boshqalarga solishtirishi kerak. C. Levin va K. Rodjers tomonidan ishlab 
chiqilgan guruh dinamikasi va mijozga yo'naltirilgan davolash nazariyalari 
guruh mashg'ulotlarini o'tkazishning bevosita manbalari edi. 1947 yilda 
guruhlararo aloqalar laboratoriyasining muvaffaqiyatli ishi natijasida AQShda 
Milliy trening laboratoriyasi tashkil etildi. O'sha paytda paydo bo'lgan T-
guruhlar 
(trening 
guruhlari) ko'pchilik “ijtimoiy-psixologik trening’” 
tushunchasi bilan birlashtirilgan guruhlar bilan zamonaviy psixologik ishlarning 
asoschilariga aylandi. T-guruhlarining mashhurligining sabablaridan biri bu 
mashg'ulot guruhining psixologik xavfsiz sharoitida samarasiz stereotiplarni 
qayta 
qurish 
imkoniyatining 
mavjudligi 
bilan 
farqlanadi. 
T-guruh 
ishtirokchilariga o'zlarining xatti-harakatlarini sun'iy ravishda yaratilgan 
muhitda, ishonch va qo'llab-quvvatlash muhitida sinab ko'rish imkoniyati taqdim 
etiladi, bu esa o'zlarini oshkor qilishga yordam beradi va shunga mos ravishda 
chuqurroq o'zgarishlarga olib keladi. Bundan tashqari, trening ishtirokchilari 
trenerdan kerakli psixologik ma'lumotlarni olishadi va ularning shaxsiy o'sishiga 
va boshqalar bilan muvaffaqiyatli aloqada bo'lishlariga yordam beradigan 
ko'nikmalarni egallaydilar. T-guruhlarning keyingi rivojlanishi ularning ko'plab 
turlarining paydo bo'lishiga olib keldi, ammo umuman olganda ularni uchta 
yo'nalishga bo'lish mumkin: 

shaxsning umumiy rivojlanishi; 

shaxslararo munosabatlarni shakllantirish va o'rganish; 

mehnat munosabatlarini optimallashtirish orqali tashkilotlar va jamoalar 
faoliyatini takomillashtirish. 

---

22 
V.P. Zaxarov va N. Yu. Xryashcheva jamiyatda kompetensiyani 
rivojlantirish uchun quyidagi muammolarni hal qilish zarurligini belgilaydilar: 
1. Shaxs, guruh, muloqot psixologiyasi sohasidagi bilimlarni egallash. 
2. Muloqot ko'nikmalarini egallash. 
3. Muvaffaqiyatli aloqani ta'minlaydigan insonnig ichki mexanizmlarini 
korreksiyalash, shakllantirish va rivojlantirish. 
4. O'zini va boshqa odamlarni munosib baholash qobiliyatini rivojlantirish. 
5. Shaxs munosabatlari tizimini rivojlantirish. 
Faoliyatning etakchi yo'nalishi va trening guruhlarining maqsadlariga 
muvofiq ularni besh turga bo'lish mumkin. 
1. “Men – Men” - shaxsiyat darajasidagi o'zgarishlarga, ishtirokchilarning 
shaxsiy o'sishiga qaratilgan guruhlar; bu ichki o’zgarishlar qilishning asosiy 
manbalaridir.
2. “Men – boshqalar” - ishlatilgan usullarga qarab shaxslararo 
munosabatlardagi o'zgarishlarga va shaxslararo ta'sir va o'zaro ta'sir 
jarayonlarini o'rganishga qaratilgan guruhlar. 
3. “Men Guruhdaman” - bu ijtimoiy birlashma sifatida shaxs va guruh 
o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning xususiyatlari va uslublarini o'rganishga va 
ushbu o'zaro ta'sirning samaradorligini oshirishga qaratilgan guruhlar. 
4. “Men Tashkilotdaman” - tashkilotlarda shaxslararo va guruhlararo 
hamkorlik tajribasini o'rganish va rivojlantirishga qaratilgan guruhlar. 
5. ‘Men kasbman’ - ma'lum bir kasbiy faoliyat mavzulariga yo'naltirilgan 
guruhlar. 
Keyinchalik, K.Levin shogirdlarining omadli faoliyatlari natijasida 
AQSHda treningning milliy laboratoriyasiga asos solindi. Bu laboratoriyada 
ko’plab ko’nikmaviy treninglar yaratildi. Treningda