Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Экспорт
– маҳсулотни чет элга сотиш. 
Импорт
– маҳсулотни чет элдан сотиб олиш. 

---

15 
Ташқи савдо салдоси
– экспорт ва импорт қийматининг айирмаси.
Ташқи савдо айланмаси
– экспорт ва импорт қийматининг суммаси. 
Экспорт ва импорт халқаро савдони атрофлича таҳлил қилиш учун 
қўлланиладиган халқаро маҳсулотлар ҳаракатини ҳарактерлайдиган асосий 
тушунчалардир.
Жаҳон бозоридаги мувозанат
. Талаб ва таклиф мувозанати шартидан 
келиб чиққан ҳолда экспорт ва импорт тушунчаларининг графикдаги 
кўринишини 3-расмда кўрсатилгандек тасаввур қилиш мумкин.
Шартлар:
- автаркия ҳолатида битта маҳсулот ишлаб чиқарадиган ва истеъмол 
қиладиган I ва II мамлакатлар мавжуд.
- I мамлакатдаги маҳсулотга бўлган талаб ва таклиф DI ва SI ташкил 
қилади, II мамлакатда эса DII ва SII. Горизонтал чизиғи бўйича маҳсулотнинг 
Q1, Q2 ишлаб чиқариш ҳажмлари кўрсатилаган, вертикал чизиғи бўйича 
уларнинг I ва II мамлакатлардаги РI ва РII нархлари белгиланган.
- I мамлакатда маҳсулотга бўлган талаб ва таклифнинг бозор мувозанати 
E1 нуқтасида эришилади. Ушбу нуқтада маҳсулот нархи РIга тенг бўлади. 
Иичи мамлакатда эса мувозанат E2 нуқтасида эришилади ва маҳсулот нархи 
PIIга тенг бўлади.
РI РIIдан кам бўлгани учун, ушбу маҳсулот II мамлакатга нистабан I 
мамлакатда арзонроқ бўлади, шунинг учун I мамлакат учун уни II мамлакатга 
экспорт қилиш фойдали бўлади, II мамлакатга эса уни I мамлакатдан импорт 
қилиш фойдали бўлади. I ва II мамлакатлар ўртасида ички нархларда фарқ 
мавжуд бўлгани учун I мамлакатда маҳсулотнинг РIдан баландроқ бўлган 
барча нархда унинг таклиф ҳажми талаб ҳажмидан каттароқ бўлади. II
мамлакатда маҳсулотнинг РII дан пастроқ бўлган барча нарх даражасида унга 
бўлган талаб ҳажми унинг таклифидан каттароқ бўлади.
Мамлакатлар савдо муносабатларни ўрнатадилар. Иккита мамлакат 
мавжуд бўлгани учун I мамлакатдан экспорт қилинаётган маҳсулот миқдори 
II мамлакат импорт қилаётган маҳсулот миқдорига тенг бўлиши керак. I 

---

16 
мамлакатнинг экспорт ҳажми жаҳон бозоридаги маҳсулотнинг таклифига, II 
мамлакатнинг импорт ҳажми эса унинг жаҳон бозоридаги талабига тенг 
бўлади. Жаҳон бозоридаги мувозанат Dw ва Sw чизиқлари кесишган Ew 
нуқтасида эришилади ва маҳсулотнинг жаҳон нархи Рwга тенг бўлади (3- 
расм).