Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

МУНДАРИЖА 
КИРИШ 
4 
1-БЎЛИМ 
ТАШҚИ САВДО НАЗАРИЯСИ 
6
1.1. 
“Халқаро иқтисодий муносабатлар” фанига кириш 
6 
1.2. 
Мутлақ афзаллик вазияти 
19 
1.3. 
Нисбий афзаллик вазияти 
27 
1.4. 
Ташқи савдонинг стандарт модели 
35 
1.5. 
Ишлаб чиқариш ресурслари ва ташқи савдо: Хекшер-Олин 
модели
47 
1.6. 
Махсус ишлаб чиқариш омиллари назарияси ва ташқи 
савдо 
59 
1.7. 
Халқаро савдо ва даромадлар тақсимоти 
70 
1.8. 
Ишлаб чиқариш ҳажми ҳисобига тежаш, такомиллашмаган 
рақобат ва халқаро савдо 
81 
1.9. 
Иқтисодий ўсиш ва халқаро савдо 
91 
1.10. 
Халқаро савдонинг янги назариялари 
101 
2-БЎЛИМ 
ТАШҚИ САВДО СИЁСАТИ
107 
2.1. 
Бож тарифи назарияси 
107 
2.2. 
Бож тарифини асослаш учун ва унга қарши келтирилган 
далиллар
124 
2.3. 
Ташқи савдони миқдорий чеклаш усуллари 
133 
2.4. 
Ташқи савдо сиёсатининг молиявий усуллари 
146 
2.5. 
Ташқи савдо сиёсатининг яширин усуллари 
158 
2.6. 
Халқаро иқтисодий интеграция 
164 
2.7. 
Халқаро картеллар 
175 
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 
181 

---

4 
КИРИШ 
Ўзбекистон 
Республикаси 
олдида 
турган 
муҳим 
стратегик 
вазифалардан бири очиқ иқтисодиётни шакллантириш орқали миллий 
иқтисодиётни жаҳон хўжалиги билан интеграциялашувини таъминлаш ва 
глобализация ҳамда халқаро меҳнат тақсимоти афзалликларидан самарали 
фойдаланишдир. 
Бу 
долзарб 
муаммони 
муваффақиятли 
ечиш 
мамлакатимизнинг 
халқаро 
иқтисодий 
муносабатларини 
янада 
ривожлантиришни, уларнинг самарадорлигини оширишни талаб қилади. 
Шунинг учун ҳам иқтисодиётни эркинлаштириш ва модернизация қилиш 
жараёнлари давом этаётган ҳозирги кунда “Халқаро иқтисодий 
муносабатлар” фанини ҳар томонлама чуқур ўрганиш муҳим аҳамият касб 
этади.
“Халқаро иқтисодий муносабатлар” фанининг мақсади – талабаларни 
халқаро иқтисодиётнинг моҳияти, халқаро иқтисодий муносабатларнинг 
асосий шакллари, ривожланиш тенденциялари ва мамлакат иқтисодиётининг 
ривожланишига 
бўлган 
таъсири, 
миллий 
иқтисодиётнинг 
жаҳон 
ҳамжамиятига интеграциялашувининг аҳамияти, макроиқтисодий сиёсатнинг 
ички ва ташқи мувозанатга таъсири билан таништиришдир. 
“Халқаро иқтисодий муносабатлар” фанининг асосий вазифаси 
талабаларда халқаро иқтисодий муносабатларнинг турли шакллари, 
ривожланиш тенденциялари ва уларнинг иқтисодий оқибатлари билан 
таништириш, рақобатга асосланган очиқ бозор иқтисодиёти шароитида кўп 
сонли муқобил иқтисодий ечимлар ичидан энг самарали вариантни танлаб 
олиш ҳамда илмий асосланган иқтисодий таклифлар ишлаб чиқиш 
кўникмаларини шакллантиришдан иборатдир. 
“Халқаро иқтисодий муносабатлар” фанини ўрганиш натижасида 
талабалар халқаро иқтисодий муносабатларнинг асосий шакллари, иқтисодий 
оқибатлари, уларнинг ривожланиш йўналишлари ва мамлакат иқтисодининг 
ривожланишига бўлган таъсири бўйича билимларга эга бўлишлиги керак. 
Талаба қуйидагиларни бажара олиши лозим: халқаро иқтисодий 

---

5 
муносабатлар шаклларининг ижтимоий-иқтисодий оқибатларини таҳлил 
қилиш; аниқ иқтисодий вазиятни баҳолаш ҳамда мамлакатнинг халқаро 
меҳнат тақсимотида қатнашиши натижасида келиб чиқадиган ютуқларни 
максималлаштиришга ва ютқазишларни минималлаштиришга ҳамда миллий 
иқтисодиётни жаҳон хўжалигига интеграциялашувини чуқурлаштиришга 
йўналтирилган илмий асосланган таклифларни шакллантириш. 
“Халқаро иқтисодий муносабатлар” фанидан ўқув қўлланма 5231100 – 
“Жаҳон иқтисодиёти ва ХИМ” йўналиши бўйича таҳсил олаётган бакавриат 
талабалари учун мўлжалланган. Мазкур ўқув қўлланмада “Халқаро 
иқтисодий муносабатлар” фани бўйича намунавий ва ишчи ўқув 
дастурларида ўқишнинг еттинчи семестри учун белгиланган “Ташқи савдо 
назарияси” ва “Ташқи савдо сиёсати” назарияси бўлимлари мавзуларининг 
асосий маъзмуни ёритилган, назорат саволлари ва масалалар келтирилган. 
Мазкур ўқув қўлланма талабаларга “Халқаро иқтисодий муносабатлар” 
фанини янада чуқурроқ ўзлаштириш учун ҳамда маърузалар давомида 
олинган билимларни чуқурлаштириш учун қўшимча адабиёт сифатида 
ишлатилиши мумкин. 

---

6