Ўзбекистон тарихи хрестоматия

 
Ҳунармандчилик
. Хилма-хил сопол буюмлар ва уларнинг сиртига 
бўёқ 
билан 
ишланган 
жимжимадор 
нақшлар 
кулолчилик 
ҳунармандчиликнинг муҳим соҳаси сифатида ажралиб чиқиб, алоҳида 
фаолият кўрсатган, деган фикрни айтишга асос бўлади. Сабаби, Фарғона 
водийсининг Чуст маданияти ёдгорликлари тарқалган барча ҳудудларида 
ўзига хос маҳаллийлик билан бирга, кулоллар ўртасида кенг ёйилган сопол 
идишлар ҳам кўплаб учрайди. Идишларнинг деярли барчаси чархсиз 
“ёпма” усулда ясалган. Аммо уларни пиширишда фойдаланилган биронта 
хумдон ҳали топиб ўрганилгани йўқ. Шунинг учун баъзида мутахассислар 
ушбу идишлар очиқ усулда, ўтин билан аралаштириб терилиб, сўнг 
куйдириб пиширилган бўлса керак, деб ҳисоблайдилар. Бунда 
тадқиқотчилар этнографлар маълумотларига таянадилар
2
. 
Чустликлар ҳаётида кулолчилик, тўқувчилик, металлсозлик, 
заргарлик, тоштарошлик ва ҳунармандчиликнинг бошқа соҳалари кенг 
ривожланган эди. Гарчи археологлар қўлида ўша даврда тўқилган мато 
бўлмаса-да, тўқимачилик ривожидан дарак берувчи далиллар бор. 
Чунончи, айрим идишларнинг ички томонида мато излари қолган. Бу 
“излар” идиш ичига қандай қилиб тушиб қолган ва сақланган, деган савол 
туғилади. Юқорида эслатиб ўтилганидек, идишлар “ёпма” усулда (кулол 
чархисиз) ясалган, яъни аввал матога лой солиб, идишнинг шакли ясалган, 
кейин унга лой ёпиштирилиб, идиш ясалгач, у ўтда пиширилган. Шу 
тариқа, кулол ўзи билмаган ҳолда матога узоқ умр бахш этган. Бундан 
ташқари, қазиш вақтида суякдан ишланган ва тўқувчиликда матони 
силлиқлашда ишлатилган тароқсимон асбоблар топилди. Буларга тош ва 
1
Матбабаев. Локальные варианты.
2
Пещерова. Б. 40-43.

---

82 
сополдан ясалган юзлаб урчуқларни қўшсак, Буонамозорда тўқимачилик 
анча йўлга қўйилганига шубҳа қолмайди. Тош ва жездан меҳнат 
қуроллари, рўзғор буюмлари ясаш билан ҳам кенг шуғулланилган. Тошдан 
келисоп, ўроқ, маъдан қазиш қуроллари ясаш ривож топган. Суякдан ҳам 
ҳар хил буюмлар, ҳатто жанговар қуроллар – пайконлар ясалган.