Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Жиноятни аниқлаш 
– бу жиноят белгиларини ўзида мужассам 
этган айбли ижтимоий хавфли қилмишни (ҳаракат ёки ҳаракасизлик), 
яъни Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексида жиноий деб 
таърифланган (квалификация қилинган) қилмишни аниқлашни 
(топиш, қайд қилиш ва ҳоказо) англатади.
Жиноят кодекси билан қўриқланадиган объектларга зарар 
етказадиган ёки шундай зарар етказиш реал хавфини келтириб 
чиқарадиган қилмиш ижтимоий хавфли қилмиш деб топилади. 
Одатда у ҳақида жиноятдан жабр кўрган шахслар ёки содир этилган 
ижтимоий хавфли қилмишлар ҳақида маълумотга эга бўлган бошқа 
шахслар аризаларидан; корхона, муассаса, ташкилот, жамоат 
уюшмалари ва мансабдор шахслар, шунингдек, оммавий ахборот 
воситалари берган хабарлардан маълум бўлади. 
Жиноят содир этилганлигини кўрсатувчи маълумот ва излар 
бевосита суриштирув органлари, суриштирувчи, терговчи, прокурор 
ёки суд томонидан аниқланиши мумкин. Айрим ҳолларда ижтимоий 
хавфли қилимиш содир этган шахснинг ўзи айбини бўйнига олиш 
тўғрисидаги арз билан мурожаат қилиши мумкин. 
Барча мазкур маълумотлар қонун билан белгиланган тартибда 
қайд этилиши ва текширилиши лозим. Фақат содир этилган жиноят 
ҳақида ишончли далиллар аниқлангандан кейин бу жиноят 
аниқланган ҳисобланади. 
Содир этилганлиги эҳтимоли бўлган жиноят ҳақида бирламчи 
маълумотларни текшириш жиноятларни очиш ва тергов қилишнинг 
зарурий бошланғич элементи ҳисобланади. Жиноят ҳақидаги 
бирламчи маълумотларни ўз вақтида ва сифатли текширилиши 
жиноят ишини қўзғатишнинг асослилигига; дастлабки кечиктириб 
бўлмайдиган тергов ҳаракатларининг ўз вақтида тўлалигича амалга 
оширилишига ва, албатта, жиноятни очиш ва айбдорни фош этишга 
қаратилган терговнинг муваффақиятига таъсир этади.
 
Жиноятни очиш, жавобгарликнинг муқаррарлигини таъминлаш 
мақсадида айбдорларни фош этиш ҳамда бир вақтнинг ўзида 
фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш – бу 
дастлабки терговнинг асосий ва устувор вазифаларидир.
Жиноятчиликка қарши курашни кучайтирилиши фақат инсон 
ҳуқуқларига риоя қилиш шароитида мумкиндир. Инсон ҳуқуқлари 
тўғрисида ғамхўрлик жиноятчилик қарши курашиш аҳамиятини 

---

122 
камситмайди, чунки мазкур курашнинг мақсади фуқаролик жамияти 
ва инсонни жиноий тажовузлардан ҳимоя қилишдан иборат бўлади.