Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

1.Глеба Ю .Ю ., С итн ик K .M . К леточная инж ен ерия растений. -К . 1984.
2. Грин, Стаут У., Тейлор Д. Биология. Том 1,— Москва. Мир, 1990. стр.210—241.
З.Ч ен к ов Ю .С . О бзор цитология. 2 изд. —М.: 1984.
4.H am d am ov I. vaboshqalar. Botanika asoslari. —Toshkent. “ M eh n at“ nashriyo-
ti, 1990. 13—59-betlar.
5.Х ем А ., К арм ок Ф. М олекулярная биология клетки. Т. М. 1986.
XI BOB. HAYOT VA UNING PAYDO BO‘LISHI
H ayotning m ohiyatini to ‘g ‘ri tushunish biologiyaning asosiy masala- 
laridan biridir. H ayotning shakllari xilma-xil ko‘rinishga ega, biroq tirik 
organizm lar u chun um um iy b o ‘lgan va ularni o ‘lik tabiatdan ajratib turuv- 
chi asosiy xususiyatlarini bilish zarur.
S o ‘nggi yillarda biologiya fani yutuqlaridan foydalanilib hayotga yan- 
gicha t a ’rif berilm oqda. Bu t a ’riflarda fizika, m atem atika, kim yo, kiber- 
netika va biofizika kabi aniq fanlar yutuqlaridan foydalanilm oqda. Shunday 
t a ’riflardan biri atoqli rus olim i akadem ik V.V.Volkenshteyn tom onidan 
berilgan. U ning tushunchasicha, Y erda mavjud bo ‘lgan tirik organizm lar
128

---

biopolim erlardan, ya'ni oqsillar va nuklein kislotalardan tuzilgan, o 'z in i- 
o ‘zi idora qila oladigan va yarata oladigan ochiq sistemadir.
Tirik tabiatni o'lik tabiatdan ajratib turadigan belgilar quyidagilardan 
iborat:
l.Oziqlanish. 
Barcha tirik organizm lar ovqatlanishi shart. Tirik organizm- 
lar uchun ovqat dastavval ularning o ‘sishi, rivojlanishi va boshqa xil hayotiy 
jarayonlarida energiya va modda manbayi bo'lib hisoblanadi. Ovqatlanish so- 
hasida hayvonlaro‘simliklardan keskin farq qiladi. Deyarlik ham m a o'simliklar 
fotosintez jarayonini bajaradi, ya’ni yorug'lik energivasidan foydalanib, o ‘zlari 
uchun kerak bo'lgan ozuqa m oddalarni o'zlari tayyorlaydilar. Dem ak, fo­
tosintez — bu avtotrof oziqlanishining bir turidir.
H ayvonlar va zam burug'lar esa boshqa usul bilan oziqlanadilar, y a’ni 
boshqa organizm lar tayyorlagan organik m oddalar hisobiga oziqlanadilar. 
Bunday oziqlanish geteratrof oziqlanish deyiladi. K o’pchilik bakteriyalar 
ham geteratroflardir.