Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Atmosferani ifloslantiruvchi m anbalar
43

---

Sam arq an d sh ah ar doirasida o ‘nlab korxonalar chiqindilari atmosferani 
ifloslantirishda qatnashadi. Ularga kimyo zavodi, “ Krasniy dvigatel“ , chinni 
ishlab chiqaruvchi, xolodil’nik, vino-spirt, konserva ishlab chiqaruvchi, paxta 
tozalash zavodlari, sut kombinati, mebel fabrikasi va boshqalar kiradi.
S h a h a r h a v o s i n i n g if l o s l a n i s h i d a s a n o a t k o r x o n a l a r i g a n i s b a t a n
a v to m a s h in a la rn in g hissasi k o ‘proqdir.
Havodagi ifloslanishlaming 70—80 % avtomashinalarga t o ‘g ‘ri keladi. 
( R a h m a tu lla e v A, H u sa in o v X.1998). Novikov Yu., V .B ek n azaro v n in g
(1983) yozishicha, avtomobillar havoga 200 dan ortiq turli aerozol zar- 
rachalarini chiqaradi. H a r bir avtom obilga bir yilda 200kg (asosan benzin) 
va 300000 kg havo sarflanadi. A n a shu yoqilg'idan bitta avtom obil havoga 
bir yilga 700 kg uglerod oksidi, 230 kg yonm agan uglevodlar, 30 kg azot 
oksidi va 2—5 kg qattiq m o d d a chiqaradi. Sam arqand shahrida 100 m ingdan 
ortiq m a s h in a la r mavjud. D e m a k , h a r 4 sam arqandlikka b itta d a n ortiq 
m ashina t o ‘g ‘ri keladi (R ah m atu llaev A. va boshqalar. 1998). Avtom obillar 
k o ‘p yuradigan k atta k o ‘chalar atrofida uglerod oksidining m iqdori ruxsat 
etilgan m e ’y o rd an ( R E M ) 2—3 m arta, azot oksidi 2—2,5 m a rta ortiqligi 
kuzatilgan. S h a h a rd a R o ‘dakiy, G ag a rin , Oxunboboev, Universitet xiyobo- 
ni, A .Ik ro m o v , A .T e m u r, S h.R ashidov, V.Abdullaev k o ‘chalarida gazlar 
bilan ifloslanish j u d a kuchli. S h a h a r aholisini turli gazlar bilan ifloslanish 
darajasi b o ‘yicha birinchi o ‘rinda superfosfat ishlab chiqaruvchi kim yo zavodi 
atroflari, ikkinchi o ‘rinda te m iry o ‘l vokzali, uchinchi o ‘rinda Universitet 
xiyoboni va to 'rtin c h i o ‘rinda Registon avtobus bekati, beshinchi o ‘rinda 
D ahbet k o ‘chasidagi c h o rra h a lar turadi.
A tm o s f e r a a t o m va v o d o ro d b o m b a la rin in g p o r tla tilis h id a n ajralib 
c h iq q a n radioaktiv m o d d a la r m iq d o ri h a m k o ‘payib b o r m o q d a .
H a v o ifloslanishining yana b i r t u r i shovqindir. O rtiq c h a sh o v q in -su ro n
kishilar so g ‘lig‘iga, ayniqsa, asabga, kayfiyatga t a ’sir etadi.