Кино ва телевидениеда монтаж

 
 
 
36
grotesk m – adabiyot va ekran san’atlarida ortiqcha mubolag‘a bilan bo‘rttirib 
tasvirlash uslubi va shunday uslubda yaratilgan asar.
37
istiora – adabiyotda va ekran san’atlarida biror narsani boshqa biror narsaga 
o‘xshatish orqali ta’riflash. Masalan: qiz labini – atirgul g‘unchasiga va h.k. 

---

163
Nazorat savollari: 
1. Assotsiatsiyali montaj nima va uning imkoniyatlari qanday? 
2. 
Assotsiatsiyali 
montajdan 
qanday 
filmlarda 
ko‘proq 
foydalaniladi? 
3. Assotsiatsiyali montajga misol bo‘la oladigan voqeani aytib 
bering. 
 
2.4. Mavzuli montaj 
 
Adabiyotda bunday termin yo‘q. Lekin shunga o‘xshash 
usul mavjud. Keling, eski qizg‘in qo‘shiqni eslaylik.
Biz uzoq yurtlarga ketib boryapmiz,
Qadrdon qo‘shnilar va quvnoq do‘stlar.
Yaxshi yashayapmiz, qo‘shiq kuylaymiz,
Qo‘shiqda hayotni jo‘shib kuylaymiz.
Tra-ta-ta, tra-ta-ta, tra-ta-ta-ta-ta,
Tra-ta-ta, tra-ta-ta, tra-ta-ta-ta-ta. 
O‘zimiz bilan bizlar mushukni oldik,
Urishqoq Petka-yu, maymun-u qushni,
Itni ham olvoldik va yana Sa’va, 
Shunaqa g‘aroyib bizning jamoa! 
Tra-ta-ta, tra-ta-ta, tra-ta-ta-ta-ta,
Tra-ta-ta, tra-ta-ta, tra-ta-ta-ta-ta. 
Biz oldimizda oddiygina she’riy matn bor va unda 
qandaydir odamlar qo‘shiq aytib oltita hayvonni ko‘tarib 
qayoqqadir ketayotganliklari bayon etilgan. Safarga kamida 
sakkiz kishi yo‘l olgan, chunki “biz” – kamida ikki kishi bo‘ladi. 
Ularning barchasi bir maqsad bilan – uzoq yurtlarga borish uchun 
yo‘lga otlanishgan. Qo‘shiqda do‘stlik ularni bitta jamoaga 
birlashtirganligi, so‘ngra bu guruhda bo‘lganlar birma-bir sanab 
chiqiladi. 
Agar biz bu qo‘shiq asosida film yaratishga qaror qilsak, u 
holda qo‘shiqning naqorat joyi mavzuli montajdan tuzilgan bo‘lar 
edi. Biz qahramonlar soniga mos kadrlarni tasvirga olgan bo‘lar 
edik. Ekrandagi kadrlarga qarab va shu bilan birga, 

---

164
qahramonlarning 
bir 
xil 
tezlikda 
va 
bitta 
avtomobilda 
ketayotganliklarini 
ko‘rgan tomoshabin ularning bir xil 
yo‘nalishda manzillari tomon ketayotganligini fahmlashardi. Bu 
esa montajning asosiy ob’ekt harakat yo‘nalishi va asosiy 
ob’ektning harakat tezligi bo‘yicha montaj tamoyillari 
talablarining bajarilganligini anglatardi. Aynan shu talablarning 
bajarilganligi tomoshabinlarni film qahramonlarining barchasi 
birgalikda ketayotganliklariga ishontirgan bo‘lardi.