A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

Q og‘oz
-
kredit pullar tizimi.
Qog‘oz - kredit pullar tizimining 
evolyutsion rivojlanishi, iqtisodiyotning globallashuvi va xalqaro 
mehnat taqsimotining chuqurlashuvi sharoitida pul oborotini vaqtdan va 
moliyaviy jihatdan yanada tejamliroq boiishini, shuningdek, uni 
samaraliroq ishlashini ta’minlamoqda. Agar dastlabki qog‘oz pullar 
taxminan X asming oxiri XI asming boshlarida muomalaga chiqarila 
boshlangan boisa, 1930-yillaming oxiriga kelib ular qatorida kredit 
pullari to iov hisob-kitob va pul aylanmalarini amalga oshirishda 
ishtirok eta boshladi. Bu, o4z navbatida, iqtisodiyotda pul - kredit 
siyosatini amalga oshirish va pul muomalasini tashkil etishga ijobiy 
ta’sir ko‘rsata boshladi.
Iqtisodiyotning rivojlangan hozirgi davrida pulning asosiy turlari 
banklaming kredit biletlari (banknotlar), tangalar, pul cheklari, elektron- 
plastik kartochkalar, hisob raqamlarda yozuvda aks ettirilgan pullar 
hisoblanadi.
Muomalaga pullami emissiya qilish Markaziy bankka yuklatilgan. 
Markaziy bank «banklaming banki» sifatida kredit resurslarini 
shakllantirish va ushbu resurslami naqd va naqd pulsiz ko‘rinishida 
muomalaga chiqarishi mumkin. Markaziy bank tomonidan muomalaga 
chiqarilgan naqd pullar uning majburiyati boiib, tijorat banklari ushbu
109

---

pullami muomalada aylanishini ta’minlaydi. Tijorat banklari qog‘oz -
kredit pullami Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag'idagi mablaglari 
doirasida ishlatishi mumkin. 
/
5.3. 0 ‘zbekiston pul tizimining tashkil
topishi va rivojlanishi
0 ‘zbekistonda pul tizimining tashkil topishi milliy valuta so‘mning 
muomalaga joriy etilishi bilan bog‘liq. So‘mning muomalaga kiiitilishi 
mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlashda muhim ijtimoiy -
iqtisodiy rol o'ynadi.
Milliy valuta so‘m muomalaga joriy etilgan davrlami asos qilgan 
holda mamlakatimiz pul tizimini vujudga kelishini shartli ravishda uchta 
bosqichga guruhlash orqali o‘rganish maqsadga muvofiq.