A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

Tijorat banklariga nisbatan o ‘rnatilgan majburiy zaxira siyosati
Markaziy bankning pul - kredit siyosatini asosiylaridan bin tijorat 
banklariga o‘matgan majburiy zaxiralar siyosati hisoblanadi. Markaziy 
bank ushbu siyosati orqali, birinchidan banklaming resurslarini 
chegaralashi natijasida iqtisodiyotda pul massasini tartibga soladi, 
ikkinchidan bank iqtisodiy jihatdan toiovga layoqatsiz holatiga tushib 
qolgan paytda, qisman boisada uning mijozlarining manfaatlarini 
himoya qiladi.
Tijorat banklari majburiy zaxiralarga mablag‘ni « 0 ‘zbekiston 
Respublikasining Markaziy banki to‘g ‘risida» gi Qonunning 28 -
moddasi, «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida» gi Qonunning 24 -
moddasiga asosan Markaziy bank tomonidan 2000-yil 25-martda ishlab 
chiqilgan «Banklar tomonidan Markaziy bankda majburiy zaxiralami 
deponentlash tartibi to‘g‘risida» gi 449 - sonli Nizom asosida o‘tkazadi.
Majburiy 
zaxiralaming 
obyektlari 
boiib, 
tijorat banklari 
tomonidan jalb qilingan mablagiari hisoblanadi. Banklar chet - el 
valutasidagi mablagiar, jismoniy shaxslar depozitlari, depozit va 
jamg‘arma sertifikatlari, ipoteka obligatsiyalari chiqarish y o ii bilan jalb 
qilingan mablagiar hisobidan zaxiralami amalga oshirmaydi.
Banklar yoki ulaming filiallari har bir oy boshlangandan so‘ng uch 
ish kuni mobaynida Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmasiga 
bank rahbari va bosh buxgalteri imzolagan majburiy zaxiralar hisob- 
kitobini taqdim etadi. Bunda bankning jalb qilingan mablagiarining 
hajmi oshishi natijasida zaxiraga qo‘shimcha o‘tkazish yoki jalb qilingan 
mablagiar hajmining kamayishi natijasida oldin zaxiraga o ‘tkazilgan 
summaning bir qismini qaytarish zarurligi ko‘rsatiladi.

---

Markaziy bankning hududiy Boshqarmalari har oyning 8 -
kunigacha banklar tomonidan majburiy zaxiralami deponentlashga doir 
talablar bajarilishi to‘g‘risida hisob-kitobni Markaziy bankka taqdim 
etadi.
Tijorat bankida majburiy zaxiralar summasi 
10309
- «Markaziy 
bankdagi majburiy zaxira hisobvarag‘i» da hisobga olinadi. Markaziy 
bankda esa ushbu summa 21312 - hisobvaraqda yuritiladi.
Markaziy bank o‘z faoliyatini boshlagandan buyon mamlakatda 
samarali majburiy zaxiralar siyosatini olib bormoqda, buning natijasida 
tijorat banklarining jalb qilingan mablag‘lariga nisbatan o'matilgan 
majburiy zaxiralarining me’yori pasayib borish tendensiyasiga ega 
bo‘lgan.