A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

Kredit mablag 'larni muomalaga chiqarish banklaming beshinchi
funksiyasi
hisoblanadi. Ta’kidlash joizki, ushbu funksiyani barcha 
banklar bajarish huquqiga ega emas. Bozor iqtisodiyoti sharoitida 
muomalaga kredit pullami chiqarish Markaziy bank zimmasiga 
yuklatilgan. Markaziy bank muomalaga chiqarayotgan pul massasini 
mamlakatda yaratilayotgan tovar massasiga nisbatan muvozanatiigini 
ta’minlashga e’tibor qaratadi. Markaziy bankning ushbu funksiyani 
samarali bajarayotganligi milliy valutaning sotib olish qobiliyatini 
mustahkamligi va inflatsiya darajasining pastligi belgilaydi.
Demak, tijorat banklari kredit pullarini muomalaga emissiya qilish 
huquqiga ega emas, ular muomaladagi mavjud pul hajmi doirasida 
faoliyat yuritadi. Muomaladagi pul massasining hajmini o'zgarishiga 
tijorat banklari bevosita ta’sir qila olmaydilar, bunga faqat Markaziy 
bankning huquqi mavjuddir.
Iqtisodiy va moliyaviy maslahatlarni berish banklaming oltinchi
funksiyasi
hisoblanadi. Banklar iqtisodiyotdagi moliyaviy muassasa 
sifatida mulkiy shaklidan qat’iy nazar mamlakatdagi barcha xo‘jalik 
yurituvchi subyektlarga o‘zlarining huquqiy imkoniyatlaridan kelib 
chiqib, turli darajadagi iqtisodiy va moliyaviy maslahatlarni beradi. 
Albatta, ushbu maslahatlar mijoz va bank o‘rtasida tuzilgan tegishli 
shartnomalar yoki o‘zaro kelishuvlar asosida amalga oshiriladi.
XuJosa qilib 
aytganda, 
banklaming funksiyalari 
ulaming 
mohiyatini va bajaradigan operatsiyalarining mazmunini anglashga 
xizmat qiladi. Banklaming funksiyalari turli iqtisodiy adabiyotlarda 
turlicha talqin etilishining asosiy sababi ijtimoiy - iqtisodiy hayotda yuz 
berayotgan va rivojlanib borayotgan mimosabatlarning doimiy ravishda 
yangi qirralarming vujudga kelayotganligi bilan izohlanadi.
186

---

Kapitalistik tuzumning rivojlanishi turli mulkchilik shakllarining 
rivojlanishiga, moliyaviy mablagiaming alohida moliyaviy muassasalar 
ixtiyorida markazlashuviga olib keladi. Ikkinchi jahon urushidan keyin 
ko‘pchilik 
kapitalistik 
mamlakatlarda 
ayrim 
banklaming 
milliylashtirilishi yuz berdi. Bu, o‘z navbatida, banklaming mulkiy, 
huquqiy, funksiyasi, tabiati va boshqa qator mezonlari bo‘yicha 
tavsiflanishiga sabab bo‘ldi.
Zamonaviy iqtisodiyotda banklar quyidagi mezonlar bo‘yicha 
tavsiflanadi.