O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti magistratura bo‘limi qo‘lyozma huquqida udk: 336. 71

3.1-jadval

O‘zbekiston Respublikasining oltin-valyuta zaxiralari
(mlrd AQSH dollarida)
17
Ko‘rsatkichlar
01.01.2018 
01.01.2019 
01.02.2019 
I. Yalpi oltin-valyuta zaxiralari 
28 
27 
27,2 
1. Xorijiy valyutadagi aktivlar 
14 
12,4 
12,6 
2. Monetar oltin 
14 
14,6 
14,5 
II. Sof oltin-valyuta zaxiralari 
26,5 
26,3 
26,6 
Valyutani erkin sotib olish va sotish borasidagi cheklov va muammolarni 
bartaraf etilishi, mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, 
raqobatbardosh ishlab chiqarish korxonalarini tashkil etish, eksport salohiyatini 
oshirish imkoniyatini yaratmoqda. Xususan, oldingi yillarda eksport tushumlari 
boʻyicha majburiy sotuv talabi bor paytda eksportdan tushgan valyuta 
tushumlarining ichki bozorga ishlatilishi 30 %ni tashkil etgan boʻlsa, bunday 
cheklov va talablar olib tashlanganidan keyin ushbu koʻrsatkich 61 %ga 
yetgan. Buning natijasida tashkilotlar oʻzlari uchun zarur xomashyo va asbob-
uskunalarni xarid qilish, joriy va investitsiya ehtiyojlarini qoplash imkoniyatiga 
ega boʻldi, shuningdek oʻtgan yili sanoat hajmlari 14,4 %ga, eksport tushumi 19 
%ga oʻsgan va eksportyorlarning banklarga sotgan valyuta hajmi 1,9 barobar 
oshishiga erishilgan. 
16
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti www.cbu.uz ma’lumotlari
17
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti www.cbu.uz ma’lumotlari

---

62 
Xalqaro ekspertlar fikriga koʻra, iqtisodiyot erkinlashgan va investitsiyalar 
faollashgan sharoitda valyuta tushumlari va oltin-valyuta zaxiralari koʻpayadi, 
natijada, mamlakat eksport salohiyati oshadi. 
Ko‘pchilik mamlakatlar tajribasi shundan dalolat beradiki, kapital chiqib 
ketishini valyuta cheklashlarini kiritish yo‘li bilan to‘sish mumkin emas. 
Rezidentlar kapitalni olib chiqish usulini har doim topa oladilar. Bundan tashqari, 
almashuv kursini ma’muriy usullar yordamida to‘g‘rilash va kuchsiz bo‘lgan pul-
kredit siyosati inflyatsiyaning kuchayishiga olib keladi.
Tashqi konvertatsiyaning joriy etilishi yirik subsidiyalar olayotgan bank va 
korxonaga, albatta, salbiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki ular xorijiy valyutani oshirilgan 
rasmiy kurs bo‘yicha sotib olish imtiyoziga ega. O‘sib boruvchi xorijiy raqobat 
xalqaro raqobatchilik sharoitlariga moslasha olmagan sanoat sohalariga tahdid sola 
boshlaydi. Kuchli devalvatsiya esa qarzni to‘lashga va importga bo‘lgan 
xarajatlarning oshishiga olib keladi (buni ayniqsa, import o‘rnini bosuvchi 
mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar sezadi). 
Mamlakatimizda ham yuqoridagi konvertatsiya bilan bog‘liq bir qator 
muommo va qiyinchiliklar yuzaga keldi. Lekin so‘nggi yillarda valyuta siyosatini 
takomillashtirish bo‘yicha ko‘rilayotgan sa’y-harakatlar milliy iqtisodiyotga xorijiy 
sarmoyalarni jalb qilish, eksport salohiyatini oshirish, kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlik subyektlarini barqaror rivojlantirishga xizmat qilmoqda.
Shuni ta’kidlash lozimki, valyuta siyosatini liberallashtirish, jumladan, 
konvertatsiyaning joriy etilishidan eng ko‘p foydani, albatta, mamlakatimiz 
ko‘radi. Masalan, valyuta cheklashlarining bekor qilinishi tanlov imkoniyatini 
kengaytiradi, korruptsiya darajasini kamaytiradi, raqobatni kuchaytiradi hamda 
mamlakat uchun foydali bo‘lgan sanoat tarmoqlarini aniqlashga yordam beradi. 
Makroiqtisodiy miqyosda esa, bu O‘zbekistonga sof valyuta pasayishini va 
inflyatsiyaning yuqori sur’atlarini oldini olishga ko‘maklashadi. Bundan tashqi 
savdo hajmining o‘sishi nafaqat O‘zbekistonga, balki savdo hamkorlarimizga ham 
foyda keltiradi.

---

63 
Valyuta konvertatsiyasining joriy etilishi bilan fuqarolar tijorat banklarining 
konversiya bo‘limlaridan naqdsiz ko‘rinishda xalqaro to‘lov kartalariga tushirib 
berish orqali chet el valyutasi xarid qilishlari mumkin. Milliy valyutadagi to‘lov 
ham naqd, ham naqdsiz shaklda – bank to‘lov kartalari (plastik kartalar) orqali 
amalga oshiriladi. 
Hozirgi paytda O‘zmilliybank xalqaro to‘lov kartalaridan bemalol xorijiy 
davlatlarda foydalanish mumkin. Bankomatlardan hech qanday cheklovlarsiz naqd 
pul yechib olish, do‘kon va mehmonxonalarda, to‘lov kartasi qabul qilinadigan 
barcha joylarda karta orqali to‘lov qilish mumkin.
Hozirgi paytda O‘zmilliybank Olmazor filiali tomonidan quyidagi xalqaro 
(konversion) to‘lov kartalarini ochish va ishlatish uchun komissiya haqlari olinadi: