Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

1-jadval 
Koʻpik 
karraligi 
Koʻpik hosil 
qiluvchi 
modda 
Koʻpik hosil 
qiluvchi moddaning 
konsentratsiyasi % 
Gazli 
qoʻshimcha 
Koʻpikning 
olovga 
chidamliligi 
R, c 
120 
ПО-1 
4 
Havo 
12 
90 
ПО-1Д 
4 
Havo 
7 
155 
ПО-1 
4 
Azot 
28 
160 
ПО-1 
4 
Freon 13B1 
120 
Adabiyotlar. 
1.
U.A.Yoqubov. “Yong`inarni rivojlanishi va ularni o`chirishning fizik-
kimyoviy asoslari” fanidan ma`ruzalarto`plami. Toshkent-2017 yil. 
2.
R.Boltaboyev, I.R.Tolibjonov “Yong`inarni rivojlanishi va ularni 
o`chirishning fizik-kimyoviy asoslari” fanidan misol va masalalar echish bo`yicha 
uslubiy qo`llanma. Toshkent-2019 yil. 
3.
И.М.Абдурагимов, 
А.С.Андросов, 
Л.К.Исаева, 
Е.В.Крылов. 
Процессы горения. Москва. Типография им. Воровского. 1984 г. 268 с. 
4.
U.A.Yoqubov, U.T.Muzafarov, I.R.Talibdjanov Yonish va portlash 
jarayonlari. Ma’ruza matnlari toʻplami.- T.: «Choʻlpon nomidagi NMIU», 2018 
* * * 

---

173 
MEʼYORIY HUJJATLAR ASOSIDA YONG‘IN O‘CHIRISH DEPOLAR 
SONINI HISOBLASH 
Rustamov J.S, Tojiboyev B.R 
(FVV Akademiyasi 5-bosqich kursantlari) 
jtimoiy–iqtisodiy hayotda yuz berayotgan rivojlanishlar jarayonlarida 
bunyod etilayotgan maoddiy boyliklarni, iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy 
soha obyektlarini va aholi turar joylarining yong‘in xavfsizligini 
ta’minlash, sodir bo‘lgan yong‘inlarda insonlarni qutqarish, mol-mulklarni asrab 
qolish, yong‘inlarni tezlikda bartaraf eitishda jahon andozalariga mos keladigan 
zamonaviy yong‘in o‘chirish depolarini mavjud meyorlar asosida tashkil etish 
maqsadga muvofiqdir. 
Bu 
borada 
yong‘in 
o‘chirish 
depolarini 
loyihalashtirishda
ShNQ 2.08.02-09* “Jamoat binolari va inshootlari” meyoriy hujjatlarida 
belgilangan talablarga, shuningdek odamlar hayoti va sog‘lig‘i, atrof muhit 
saqlanishini, ta’mirlashga yaroqli bo‘lishini, energiya tejalishini ta’minlovchi 
choralariga amal qilinishi lozim. [1] 
Shahar va boshqa aholi punktlarida yong‘in o‘chirish depolarini joylashtirish 
hamda asosiy yong‘in o‘chirish avtomobillarining zaruriy sonini belgilash
ShNQ 2.07.01-03* “Shaharsozlik. Shahar va qishloq aholi punktlari hududlarini 
rivojlantirish va qurilishini rejalashtirish” normativ hujjati talablari asosida va 
qishloq xo‘jalik korxonalari uchun yong‘in o‘chirish depolarini joylashtirish va 
ularning zaruriy sonini belgilash SNiP II-89-80 “Sanoat korxonalarining bosh 
rejalari”, QMQ 2.09.01 “Qishloq xo‘jalik korxonalarining bosh rejalari” va 
amaldagi boshqa shaharsozlik hujjatlari talablari asosida amalga oshiriladi. [2,3] 
Yong‘in o‘chirish deposi – yong‘in o‘chirish texnikasi va unga texnik 
xizmat ko‘rsatish xonasi, shaxsiy tarkibni joylashtirish uchun xizmat xonalari, 
yong‘in haqidagi xabarlarni qabul qilish xonasi, yong‘in xavfsizligi xizmati 
zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun kerakli texnik va yordamchi 
xonalardan iborat yong‘indan saqlash xizmatining obektidir. [4] 
Yong‘in o‘chirish depolari yong‘in o‘chirish avtomobillarining zaruriy soni, 
xonalar tarkibi, vazifasi va ularning maydonidan kelib chiqqan holda quyidagi 
turlarga bo‘linadi: 
I tur - shaharlarni qo‘riqlash uchun 6 va undan ortiq asosiy yong‘in o‘chirish 
avtomobillariga mo‘ljallangan yong‘in o‘chirish depolari; 
II tur - shahar va aholi punktlarining qo‘riqlash uchun 2 tadan 6 tagacha 
asosiy yong‘in o‘chirish avtomobillariga mo‘ljallangan yong‘in o‘chirish depolari;
III tur - korxonalarni yong‘indan muofaza qilish uchun 6 va undan ortiq 
asosiy yong‘in o‘chirish avtomobillariga mo‘ljallangan yong‘in o‘chirish depolari; 
IV tur - korxonalarni yong‘indan muofaza qilish uchun 2 tadan 6 tagacha 
asosiy yong‘in o‘chirish avtomobillariga mo‘ljallangan yong‘in o‘chirish depolari;
V tur - aholi punktlari va tumanlarni (shaharlardan tashqari) qo‘riqlash 
uchun 2 va 4 ta asosiy yong‘in o‘chirish avtomobillariga mo‘ljallangan yong‘in 
o‘chirish depolari. [4] 
I 

---

174 
Shahar (tuman) hududlari uchun kerakli sondagi yong‘in o‘chirish depolari 
sonini aniqlash borasida ShNQ-2.07.01-03* “Shahar va qishloq aholi punktlari 
hududlarini rivojlanish va qurilishini rejalashtirish” meyoriy hujjatidan 
foydalaniladi, bundan yong‘in o‘chirish depolarining xizmat ko‘rsatish radiusi 
R
xizm.ko‘rs
.=5 kmni tashkil etadi. [3] Agar xizmat ko‘rsatilayotgan hududning 
maydoni S
yuza
= 212 km
2
bo‘lsa, yong‘in o‘chirish depolarining sonini quyidagi 
formuladan aniqlash mumkin: