Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

ҒАВВОСЛАРНИНГ МУРАККАБ ШАРОИТЛАРДА ИШЛАШ 
ХУСУСИЯТЛАРИ 
Л.А.Камолов (Ўзбекистон Республикаси ФВВ Академияси) 
Д.И.Мавлонов, Р.С.Абдиалимов (ФВВ Академияси 5-курс курсантлари 
 
ам об-ҳаво шароитларида ғаввосларнинг сув тубига тушиши. 
Кучли шамол ва кучли тўлқин ғаввоснинг сувга тушишига 
тўсқинлик қилади, баъзи бир ҳолларда эса бундай харакатларни 
амалга оширишга имкон бўлмайди.
Агарда кучли шамол ва сув юзалигида тўлқинларнинг ҳаракатланиши
3 балл ва ундан юқори бўладиган бўлса ғаввослик ишларини амалга ошириш 
мумкин эмас. Аммо Фавқулодда ҳолатларда одамларни қутқариш керак 
бўлса тўлқинларнинг даражаси 5 баллга етканда ҳам ғаввослик ишлари 
амалга оширилади.
Очиқ ҳавода ёки оқимни тез ҳаракатланиши натижасида ғаввослик 
қайиғини лангардан узиб олиб кетиши мумкин. Бундай ҳолларда лангарнинг 
ушлаб туриш кучини купайтириш лозим. Оддий лангарга қараганда 
ғаввослик ишларида ишлатиладиган лангар вазн бўйича 20 % га оғирроқ 
бўлиши шарт. Сувга шўнғишда ва сувдан чиқишда ғаввосни тегишли тўлқин 
билан қайиқнинг бортига уриши ёки қайиқ нарвонидан йиқитиши мумкин. 
Кучли тўлқин саёз жойларда ниҳоятта ноқулай шароитлар яратади ва 
ишларга ҳалақит беради. Қирғоққа қараб урадиган тўлқин ғаввосни 
йиқитишдан ташқари уни сув тагидаги тошли тубдан судраб кетиши мумкин 
бўлади. Бу эса ғаввос учун ниҳоятта хавфли вазиятга айланади, агарда у 
енгил кийинган бўлса. Шаббодали об-ҳаво пайтида ғаввос билан бўлган 
аълоқа бенуқсон ишлаши керак. 
Кучли оқим пайтида ғаввоснинг сувга тушиши 
Тоғли дарё шароитларида унинг тубига тушиш наинки қийин, балки 
ғаввос учун жуда хавфли бўлиши мумкин.
Кучли оқим натижасида ғаввоснинг сув юзалигига отилиб чиқиши ёки 
уни хавфли жойга олиб кетиши (хар хил тошлар ва тўсиқларга обориб уриши 
мумкин). Шунинг учун кучли оқим пайтида бундай ишларни энг тажрибали 
ғаввосларга юклашади. Бунинг учун улар узига ҳос эҳтиёткорлик чораларини 
қабул қиладилар. Тажрибали ғаввослар бунинг учун ҳар хил мосламаларни 
кўллашади. Аммо агарда оқимнинг тезлиги 2 м/с дан ошган бўлса бунда 
йишларни ўтказилиши тақиқланади. Иш бошлашдан аввал иш бўладиган 
жойни ўлчаш, оқимнинг тезлигини ва йўналишини аниқлаш керак бўлади. 
Агарда Сув оқимининг тўлиши ва пасайиши аниқланса бу ҳолларда кун 
давомида бундай ҳодисаларнинг графигини тузиш тавсия қилинади.
Кучли оқим шароитларида ғаввосни сувга тушишидан аввал у кийган 
анжомларни атрофлича текширадилар. Ниҳоятта эскирган анжомларни узи 
билан сув тубига олиб кетиш хавфлидир. Ғаввоснинг сув тубида мустаҳкам 
Н 

---

152 
бўлиши учун тегишли юклардан фойдаланилади. Агарда анжомлар 
вентиляция қилинса у ҳолда спиралсимон шланглар, оғирлаштирилган 
калишлар ва ғаввослик кийимларига тегишли юклар автоматик ўрнатилган 
клапанлар жиҳозланади. Шланг бирикмалари уларнинг бензелларини ҳалати 
мукаммал текширилади. Пастга тушишда агарда ғаввос енгил кийимда бўлса 
у ҳолда оғирлаштирилган калишлардан фойдаланилади.