Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

OHANGARON SUV OMBORI TO‘G‘ONIGA KO‘CHKI 
JARAYONLARINING TA’SIRI
Gidrotexnika 
inshootlarining 
falokatga 
(avariyaga) 
uchrashi 
va 
zararlanishining asosiy sabablari, ularni noto‘g‘ri loyihalash, maqsadli 
foydalanmaslik, qurilish, foydalanishdagi hatoliklar va qirg‘oq ko‘chishi natijasida 
to‘g‘onga katta bosimning ta’siri hisoblanadi. Har qanday suv omborida falokat 
(avariya) ro‘y berish ehtimoli yer qimirlaganda, toshqin vaqtida va boshqa 
favqulotda sharoitlarda ham ortadi [3]. Shu bilan birga ularni doimiy nazorat 
qilish, vizual (ko‘zdan kechirish) yoki asbob-uskunalar (geodezik va boshqa) 
yordamida o‘lchash ishlarini olib borish va qo‘riqlash ham gidrotexnika 
inshootlarining barqaror ishlashi uchun muhim omillardan biri hisoblanadi.
Suv omborida qirg‘oqlar ko‘chishi hodisalarini kuzatish ularni o‘z vaqtida 
aniqlash, ularning ko‘chish tezligini qayd etish va shu bilan birga o‘z vaqtida 
oldini olish bo‘yicha zaruriy tadbirlarni amalga oshirish maqsadga muvofiq. 
Ma’lumki, hozirgi paytda O‘zbekiston Respublikasida suv omborlarining ishonchli 
va xavfsiz ishlashini ta’minlash bo‘yicha bir qancha chora-tadbirlar amalga 
oshirilmoqda. Jumladan, Ohangaron suv omboridan foylalanishda ham 
inshootlarning xavfsiz va ishonchli ishlashini ta’minlash maqsadida siljishlar va 
cho‘kishlarni aniqlash uchun o‘rnatilgan nazorat-o‘lchash asboblarining bugungi 
kundagi holati bo‘yicha olib boriladigan dala kuzatuv tadqiqotlari muhim ahamiyat 
kasb etadi. Shu sababli, Ohangaron suv omboridan foylalanishda inshootlarning 
xavfsiz va ishonchli ishlashini ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish 
dolzarb masalalardan biridir.
Ohangaron suv ombori “Sredazgiprovodxlopok” (Uzgipromeliovodxoz) 
institutining loyihasi asosida 1957 yilda qurilish ishlari boshlanib, 1971 yil 
tugatildi va shu yilning 28 iyulida ekspluatatsiyaga topshirildi. 1987 yilda qayta 
qurish ishlari olib borildi va 1989 yilda ekspluatatsiyaga topshirildi.
Ohangaron suv ombori O‘zbekiston Respublikasi Toshkent viloyati 
Ohangaron tumani xududida joylashgan bo‘lib, Ohangaron daryosining yuqori 
qismi, Angren shahar yaqinida “Angren ko‘mir koni” dan 1,5 km shimolda 
joylashgan.
Ohangaron suv ombori iqlimi tez o‘zgaruvchan bo‘lib, ko‘p yillik o‘rtacha 
ma’lumotlarga qaraydigan bo‘lsak dekabr-yanvar oylarida harorat -30
0
S gacha, 
iyul-avgust oylarida +40
0
S gacha o‘zgarib turadi. O‘rtacha yillik harorat +12
0
S ni 
tashkil etadi. Havoning namligi o‘rtacha 51% dan 3-6% gacha o‘zgarib turadi.
Ohangaron daryosi qor va yomg‘ir suvlaridan hosil bo‘ladi. Asosan suv sathi 
ko‘tarilishi mart oyidan boshlanadi. May oyi suvning eng ko‘p kelish davri bo‘lib, 
o‘rtacha yillik xajmining 30% ga to‘g‘ri keladi. Eng kam suv kelish oyi yanvar oyi 
bo‘lib, yillik suv xajmining 2% gacha tushib ketadi. Ohangaron daryosi sug‘orish 
uchun eng noqulay daryo hisoblanadi. Suv xajmi to‘lishi aprel-iyun oylarida
68% ni, sug‘orish mavsumida (iyul-sentabr) esa umumiy suv xajmining 14% ni 

---

163 
tashkil etadi xolos. Shu munosabat bilan sug‘oriladigan yerlarni suv bilan me’yoriy 
ta’minlashni tashkil etish maqsadida Ohangaron suv ombori qurilib foydalanishga 
topshirilgan.
Ohangaron suv ombori inshootlar majmuasi Ohangaron daryosini Angren 
ko‘mir koni atrofidan o‘tkazib yuborish va qishloq xo‘jalik yerlarini suv bilan 
ta’minlash uchun loyihalashtirilgan bo‘lib, shu bilan birga sel suvlarini talofatsiz 
o‘tkazib yuborish uchun ham xizmat qiladi. Quyida Ohangaron suv omborining 
asosiy parametrlari keltirilgan (1-jadval).