Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

t/r 
Yong‘inga qarshi oraliq masofa nomi 
Yong‘inga qarshi oraliq 
1. 
Buntning bo‘yi tarafdan 
30 metr 
2. 
Buntining eni tarafdan 
20 metr 
3. 
Buntning bo‘yi va eni tarafdan 
30 metr 
4. 
Bunt guruhlari orasi 
30 метр 
Izox: Buntning o‘lchami 25х14 bo‘lganda guruhdagi buntlar soni
4 tadan, 22х11 bo‘lganda 6 tadan oshmasligi lozim. 
Paxta xom ashyosi uyumlaridan buntlargacha bo‘lgan yong‘indan saqlash 
masofasi 20 metrdan kam bo‘lmasligi kerak 
Paxta xom ashyosi saqlanayotgan buntlardan bino va inshootlarga qadar 
bo‘lgan masofa QMQ 2.10.01-96 ning 2-jadvalida ko‘rsatilgan. 
2-jadval 
t/r 
Yong‘inga qarshi oraliq masofa nomi 
Yong‘inga qarshi oraliq 
1. 
I-II darajadagi bino va inshootlaridan 
30 metr 
2. III darajadagi bino va inshootlaridan 
40 metr 
3. 
IV-V darajadagi bino va inshootlaridan 
50 metr 
4. 
Elektr yoritish tayanchlaridan 
Tayanch balandligining kamida
1.5 barobari 
5. Yengil alangalanuvchi va yonuvchi 
suyuqlar saqlash omborlaridan 
50 metr 
6. Tashkillashtirilgan temir yo‘ldan 
50 metr 
7. Zavodning ichki temir yo‘lidan 
30 metr 
8. Avtomobil yo‘llaridan 
10 metr 
Paxtani qayta ishlash korxonalari va paxta tayyorlash punktlari hududidagi 
yopiq omborlardan qozonxonaning o‘choq bo‘limigacha bo‘lgan oraliq masofa
20 metrdan kam bo‘lmasligi kerak. 
Bundan tashqari, korxonalardagi bostirmalarda saqlanadigan paxta tolasidan, 
ortish platformalardan va ochiq maydondagi paxta tolasi saqlanayotgan 
shtabellardan bino va inshootlariga qadar bo‘lgan yong‘inga qarshi masofa QMQ 
2.10.01-96 «Qishloq xo‘jaligi korxonalarining bosh tarihlari»ning 3.21 bandi
3-jadvalda quyidagicha belgilanadi. 
3-jadval 
t/r 
Saqlash joyining nomi 
Bino va inshootlarga qadar masofa olov 
bardoshlik darajasiga qarab, m. 
I, II 
III 
IV, V 
1. 
Ochiq bostirmalar 
16 
20 
30 
2. 
Paxta tolasi shtabeli 
30 
40 
60 

---

259 
Ochiq maydondagi og‘irligi 300 tonnagacha bo‘lgan paxta xom ashyosi 
saqlanadigan shtabellarning o‘lchami uzunasiga 22 metr, kengligi 11 metr va 
balandligi 8 metrgacha bo‘lishi lozim. 
Paxta tolalari faqat toy holatida saqlanadi, ochilib ketgan toylar (uringan 
toylar) alohida shtabellarga joylashtirilishi lozim. 
Yopiq turdagi omborlarda paxta tolalari yonmaydigan materialdan 
tayyorlangan taglik ustiga joylashtiriladi, bunda o‘rtadan uzunasiga 2 metr 
kenglikda yo‘lak qoldiriladi, va har bir eshik qarshisida ham hududi shunday 
kenglikdagi ko‘ndalang yo‘laklar qoldiriladi ishi kerak. Paxta tolasi taxlanganda 
uning yuqorigi qismidan ombor tomidagi yonuvchan konstruksiyalarigacha 
bo‘lgan masofa 1 metrdan kam bo‘lmasligi zarur. 
Ochiq maydonda saqlanadigan paxta tolalari shtabellari brezentlar bilan 
yopiladi va ular yerga qoqilgan qoziqlarga mahkamlab qo‘yiladi. Ochiq 
maydondagi to‘plab yig‘ilgan paxta tolalari ham brezentlar bilan yopiladi va ular 
yerga qoqilgan qoziqlarga mahkamlab qo‘yiladi. Paxta tolalarini yong‘indan 
saqlash oraliqlarida to‘plash, yig‘ish va saqlash man qilinadi.
Har qanday holatda ham mashinalar, avtodrezina, avtokran, mototsikl va 
poyezd tortadigan mashinalarning (motovoz) paxta tolalari saqlanadigan, bostirma 
va paxta tolasi shtabellariga 3 metrdan kam bo‘lgan masofaga yaqinlashish man 
etiladi, traktorlar uchun oraliq masofa 10 metrdan kam bo‘lmasligi kerak. 
Paxta tolalari saqlanadigan yopiq turdagi ombor, bostirma va paxta shtabellari 
oldiga avtomashina va traktorlar tutun chiqarish quvurlariga uchqunni tutib 
qoluvchi moslama o‘rnatilgan holatdagina yaqin kelishi mumkin. Bunda transport 
vositasi tutun chiqarish trubasi bostirma yoki shtabeldan qarama-qarshi tomonda 
bo‘lishi kerak. 
Paxta tolalari saqlanadigan maydonlarda chekish, ochiq olovdan foydalanish 
man etiladi. Chekish alohida ajratilgan xona yoki joylarda ruxsat etiladi. Yopiq 
turdagi ombor, shiypon, bostirmalar va shtabellar yaqinida «Chekish man etiladi» 
yozuvi bo‘lishi shart. Chekish ruxsat etilgan joylarda esa «Chekish uchun joy» 
yozuvi bo‘lishi kerak. 
Ochiq maydonlardagi toy paxta saqlanayotgan shtabellardan paxta chigitini 
saqlash omborlariga qadar bo‘lgan yong‘inga qarshi masofa QMQ 2.10.01-96 
«Qishloq xo‘jaligi korxonalariing bosh tarxlari» 3.22 bandi 4-jadvalda quyidagicha 
qabul qilinadi. 
4-jadval. 
t/r 
Paxta chigitini saqlash oborining turi 
Yong‘inga qarshi masofa, olov 
bardoshlik darajasiga qarab, m. 
I, II 
III 
IV, V 
1. 
I-II darajadagi yopiq omborlar 
10 
12 
16 
2. 
III darajadagi yopiq omborlar 
12 
16 
16 
3. 
IV-V darajadagi yopiq omborlar 
16 
18 
20 
4. 
Ochiq maydonda saqlanayotgan joy 
8 
10 
12 

---

260 
Izox:
Paxta xom ashyosi saqlanayotgan buntlardan paxta chigiti 
saqlanayotgan yopiq va ochiq omborlarga qadar bo‘lgan masofa 30 metrdan kam 
bo‘lmasligi kerak.
O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan so‘ng paxta xomashyosini saqlashga 
va qayta ishlashga bo‘lgan talablarning o‘sganligi hamda mavjudlari rekonstrksiya 
qilinishi munosabati bilan QMQ 2.10.01-96 «Qishloq xo‘jaligi korxonalariing bosh 
tarxlari» meyoriy hujjatining talablariga mos keltirilishi paxta xomashyosini 
yong‘indan saqlab qolishga o‘z ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi.