Namangan davlat universiteti madaniyatshunoslik

Kvintiliandir
. Mark Fabiy 
Kvintilian notiqlik san’atida yirik notiq va nazariyotchi sifatida shuhrat qozongan. Uning «Notiq 
bilimi haqida» nomli asari mavjuddir. Kvintilian Sitseron va boshqa Rim notiqlari fikriga 
qo‘shilgan holda, hamma notiq birinchi navbatda bilimli bo‘lishi lozimligini aytadi. Shuningdek, 
u notiq axloqiy olijanob bo‘lishi lozim, busiz hech qachon haqiqiy notiq darajasiga ko‘tarila 
olmaydi, deb biladi. 
Kvintilian Rimdagi notiqlik maktabining asoschisi hisoblanadi. Ungacha notiqlik bilimini 
berish xususiy maktablarda amalga oshirilgan. 
Umuman qadimgi Yunoniston va Rimning notiqlik san’ati tajribalari o‘rta asr va keyingi 
davr notiqlarining vujudga kelishida muhim rol o‘ynaydi. 
Rossiya tarixida notiqlik san’atiga bo’lgan e’tibor, asosan Pyotr I davrida ancha kuchaydi. 
XVII - XVIII asrlarga kelib, rus notiqligida, asosan beshta yo’nalish mavjud edi: 
1. Yuqori doiradagi dvoryanlar orasida mavjud bo’lgan saroy notiqligi. 
2. Diniy notiqlik. 
3. Xalq notiqligi (Xalq qo’zg’oloni rahbarlarining) 
4. Harbiy notiqlik 
5. Diplomatik notiqlik. 
M.V.Lomonosovning xizmatlari tufayli rus tili nutq madaniyati borasida jiddiy nazariy 
fikrlar o’rtaga tashlandi, uning amaliy ahamiyati nimada ekanligi ko’rsatib berildi, rus tilining 
lisoniy boyliklari asosida ijodiy rivojlantirildi. M.V.Lomonosovning «Rus she’riyati qoidalari 
haqida maktublar» (1739), «Rus grammatikasi» ( 1755-1957 ), «Nutq madaniyati bo’yicha 
qisqacha qo’llanma» (1748) kabi asarlari rus tilini ilmiy o’rganishni boshlab beribgina 
qolmasdan, rus tilshunosligining keyingi taraqqiyotida muhim ahamiyatga ega bo’ldi. 
 
O‘rta Osiyo xalqlari, jumladan, o‘zbek xalqi ham qadimdan so‘zga chechan, badiiy 
didli kishilarni qadrlab kelgan. O‘sha davrda notiqlik san’ati - voizlik, notiqlar - voiz, nutq 
esa va’z deb atalgan. 
O‘rta Osiyo xalqlari, xususan, IX-XV asrlarda dunyo madaniyati taraqqiyotining eng 
oldingi, yetakchi saflarida turish darajasiga ko‘tarila oldi. O‘rta asr fani, madaniyati Xorazmiy, 
Farg‘oniy, Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Koshg‘ariy, Jomiy, Navoiy, Bobur kabi ulug‘ 
siymolarning nomlari bilan xarakterlanadi. 
Bu mutafakkir, shoir, san’atkorlar yashagan davr Sharq tarixida