K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

141
Qurilishni o‘z vaqtida tugallanmaslik riskiga
 
quyidagilar ta’sir ko‘rsatadi: 
pudratchilarning o‘z majburiyatlarini bajarmasliklari; tashqi shart-sharoitlarning 
o‘zgarishi, qurilish ishlari muddatining cho‘zilib ketishi natijasida qo‘shimcha 
xarajatlar kelib chiqishi: kredit bo‘yicha foizlarni hisoblash, narxlarning 
inflyatsiya natijasida o‘sishi oqibatida ish va material qiymatining oshishi kabi 
qo‘shimcha xarajatlarni keltirib chiqaradi.
Ish va obyekt sifatining pastligi riski
- 
pudratchilar majburiyatining 
buzilishi, loyihalashtirishdagi xatolar va boshqalar natijasida kelib chiqishi 
mumkin.
Konstruktsion risk
- investitsiya fazasidayoq loyihaning texnik amalga 
oshmaslik riski. 
Texnologik risk
-
ishlab chiqarish texnologiyalarining sanoat darajasida 
qo‘llanilmasligi natijasida ma’lum texnik-iqtisodiy parametrlardan obyekt 
ekspluatatsiyasidagi cheklanishlar riski.
Ishlab chiqarish riski
- ishlab chiqarish jarayonida kamchiliklarning yuzaga 
kelish riski.
Boshqaruv riski
-
ishlab chiqarish riskining bir turi, boshqaruvchi shaxs 
tajriba va malakasini yetarli darajada emasligi natijasida ro‘y beradi.
Sotish riski
 -
loyiha mahsuloti sotish hajmining va shu mahsulot bahosining 
kamayish riski.
Moliyaviy risk
. 
Bu riskning loyiha faoliyatidagi asosiy turlari:
a)
kredit riski;
 
b)
valyuta riski; 
 
c)
foiz stavkasining o‘zgarish riski.
 
 
Kredit riski
- loyihani amalga oshirayotgan tashkilotning kreditor bankka 
kredit shartnomasi bo‘yicha to‘lov majburiyatlarini to‘liq yoki umuman to‘lay 
olmaslik riski.
Valyuta riski
-
risk loyiha mahsuloti mahalliy bozorda sotilganda va 
hokimiyat mahsulotni milliy valyutada sotilishini talab qilayotgan paytda yuqori 
bo‘ladi.
Foiz stavkasining o‘zgarish riski
- risk kredit resurslari o‘zgaruvchan 
stavkada qo‘llanilganda ro‘y beradi.
Mamlakat riski
- tashqi loyiha risklariga tegishli bo‘lib, uning mazmuni 
shundaki, loyiha amalga oshirilayotgan mamlakatning ijtimoiy-siyosiy 
jarayonlari va davlatning siyosati loyiha faoliyati uchun jiddiy qiyinchiliklar 
yaratishi va hatto loyihani barbod qilishi ham mumkin.
Siyosiy mamlakat riski
-
hukumatning chet el investorlari va kreditorlari 
ishtirokidagi loyiha faoliyatini to‘xtatish yoki cheklashga qaratilgan harakati 
bilan bog‘liq. Iqtisodiy mamlakat riski davlatning loyihani amalga oshirilishi 

---

142
sharoitida qo‘llaydigan soliq, valyuta, bojxona va boshqa iqtisodiy shart-
sharoitlarni o‘zgartirishi bilan bog‘liq. 
Ma’muriy risklar
- loyiha kompaniyalari va loyiha faoliyatining boshqa 
ishtirokchilarini davlat nazorat va tartibga solish boshqarmalaridan turli 
litsenziyalar ruxsatlarni olishi bilan bog‘liq.
Huquqiy risk
- risk qaysidir darajada mamlakat, ma’muriy va boshqaruv 
risklari bilan bog‘liq.
Fors-major riski -
loyiha faoliyatiga tegishli bo‘lmagan tashqi risklardan 
biri bo‘lib, unga yer silkinishi, yong‘inlar, suv toshqini, bo‘ronlar va boshqa 
tabiiy hodisalar taalluqli.