Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

Joylam ing va havoning radioaktiv
z a rarlan ish i t o 'g 'r i d a n - t o 'g 'r i y a d ro
p o rtla tilg a n
jo y d a
ra d io a k tiv lik n in g
o s h is h i 
y o rd a m id a
yo k i 
rad io ak tiv
110

---

m o d d alarn in g p o rtla sh id a n hosil b o 'lg a n b u lu td an y o g 'a d ig a n
z a r r a la r n in g
p a r c h a la n is h id a n p a y d o b o 'l a d i , n u rla n is h e s a n u r k a s a llig a sa b a b b o 'la d i.
B u n d a n ta sh q a ri y e r u stid a , u n c h a b a la n d b o 'lm a g a n h a v o d a , y e r o s tid a y ad ro
zary ad i p o rtla tilish i n a tija s id a m ay d o n larg a, s u v h a v z a la ri y u z a s ig a z a ra rla n g a n
b u lu td a n u n in g y o 'n a lis h i to m o n z ah arli m o d d a la r tu s h a d i v a jo y la r d a ra d io a k tiv
z a ra rla n ish z o n a sin i h o sil q ila d i (1 -ra sm ).
Elektromagnit impuls
- 
elek tr v a
m a g n it 
m aydoni 
tashqi 
m uhitdagi 
b u y u m la m in g a to m ig a g a m m a n u rla m in g t a ’s ir etishi n a tija s id a e le k tro n o q im va 
m u sb a t io n la r h o sil b o 'la d i. U la m in g ta ’s ir k o 'rs a tis h vaqti b ir n ech a 10 
m illisek u n d d a kechadi. M a x s u s h im o y a v o sitalari b o 'lm a s a e le k tro m a g n it im pulsi 
b o sh q arish a p p a ra tla ri, a lo q a v o sita la ri v a tashqi ta rm o q q a u lan g an elek tr 
b o sh q a rm a la rin i ish d an ch iq arad i.
A g a r b ir v a q tn in g o 'z i d a b ir n e c h a z a rb b e ru v c h i o m illa r t a ’sir k o 'r s a ts a
o lin a d ig a n z a ra r a ra la sh b o 'li s h i m u m k in .
Y ad ro z a ry a d in in g p o rtla tilis h i q u y id a g ic h a b o 'lis h i m u m k in : y e r ustida, yer 
ostida, h av o d a, su v u stid a h a m d a o stid a v a b o sh q ach a k o 'rin is h d a . Y e r y u zasid ag i 
en g k u ch li rad io a k tiv z a ra r la n is h y a d ro p o rtla sh id a k u z a tila d i.
R a d io a k tiv m o d d a la r (R M ) k a tta m a y d o n la rg a y o g 'is h i n a tija s id a o 's im lik , 
o 's im lik m a h su lo tla rin i, c h o rv a m ollari v a u larn in g m ah su lo tlarin i, tuproq, suv 
m an b alarim , h ar xil in sh o o tlam i z a ra r la n tirib , q is h lo q x o 'j a l i k is h la rin i a m a lg a
o s h iris h n i ju d a m u ra k k a b la s h tirib y u b o ra d i.
Y ad ro zary ad i yo k i b o sh q a v o sita la r q o il a n il is h i n a tija s id a o d am lar, c h o rv a
m o llari, e k in la r y o p p a s ig a z a ra rla n a d i; b in o la r, in s h o o tla r b u z ila d i v a bu o b y e k tla r