Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

5 .6. Is gazi bilan za h a rla n ish d a b irin ch i y o rd a m
O d am o rg a n iz m ig a is gazi nafas y o 'lla ri orqali kiradi. Z ah arlan ish n in g klinik 
k o 'rin ish i is g azin in g h av o d ag i k o n sen tratsiy asig a, t a 's ir q ilish e k sp o zitsiy asig a va 
jism o n iy z o 'riq ish n in g m ten siv lig ig a b o g 'liq Z ah arlan ish n in g 3 darajasini farqlash 
m um kin.
Y engil zah arlan ish d a b o sh la n g 'ic h b elg ilar kuchli bosh o g 'r i g 'i , ch ak k a 
arteriyalaririing p u lsatsiy asid ir. 
Z ararlan g an h u d u d d an c h iq q a n d a bu b elg ilar 
y o 'q o lis h i m um kin. A ks h o ld a y u q o rid ag i b elg ilarg a q o 's h im c h a aritm iya, puls va 
n afasn in g tezlash ish i, h an sirash , bezovtalik, q o 'rq u v hissi, teri v a sh illiq pardalari och 
qizil 
ran g g a 
kiradi, 
m u sk u lla m in g
b o 'sh a sh ish i, 
k o 'n g il 
aynashi, 
h arak at 
ko o rd in atsiy asin in g buzilishi, e sh itish n in g kam ayishi, bosh ay lan ish i kuzatiladi.
A gar is g azin in g t a ’siri kam aym asa, o 'rta c h a o g 'irlik d a g i zaharlanish 
rivojlanadi. B u darajad ag i z a h arlan ish lar uchun x u sh n in g y o 'q o lis h i, q o rach iq lam in g
ken g ay ish i, klonik v a tonik tu tq a n o q la r xos. T an a harorati 3 8 -4 0 u g ach a k o 'tarila d i, 
b a ’zi h o lla rd a siy d ik n in g v a ax latn in g b eix tiy o r kelishi kuzatiladi A g ar zararlan g an n i 
o 'c h o q d a n olib chiqilsa, tu tq a n o q la r kam ayadi, nafas va qon aylanishi tiklanadi. 
H ushi sek in -asta o 'z ig a keladi, b a ’zi h o lla rd a ruhiy o 'z g a ris h la r saq lan ib qoladi.
217

---

A g a r z ararlan g an g a o 'z v aq tid a y o rd am k o 'rsa tilm a sa . o g ‘ir zaharlanish y u z 
beradi B u d arajadagi zah arlan ish m uzoq vaqth h u sh d an ketishni xarakterlaydi 
T u tq an o q lar sek in -asta kam ayadi, m u sh ak lar b o 'sh a sh a d i, nafas sekinlashadi, 
to 'x ta y d i 50% h o llard a o ‘lim n afas m ark azin in g falaji o q ib atid a y u z beradi.
B irinchi tib b iy y o rd am is g azin in g o rg an izm g a k m sh in i to 'x ta tis h d a n iborat 
B un in g u chun zaharlanganni to z a h av o g a olib chiqiladi U ning b u m i o ld ig a n ash atir 
spirti bilan h o 'lla n g a n p ax ta b o 'la g i keltiriladi, k o 'k ra k q afasim n g oldingi vuzasi 
ishqalanadi, o y o q larg a g relk a q o 'v ila d i, k o 'k ra k k a v a o rq ag a x a n ta lm a q o 'y ila d i, 
issiq chov yoki kofe ic h ish g a beriladi. N afas to 'x ta g a n d a o 'p k a la m in g s u n ’iy 
v en tily atsiv asi o 'tk a z ila d i, k islo ro d beriladi, nafas stim u ly atsiy asi u chun lobelin yoki 
sititon qilinadi N afas m ark azin in g faoliyatini y ax sh ilash m aq sa d id a kordiam in yoki 
kofein, tutqanoq m ahalida x lo ra lg id ra t (davolovchi klizm a bilan), fenobarbital tavsiy a 
qilinadi. A sosiy d avolash chorasi o ksigenoterapiyadir.