Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

5 .5. P a y la m in g c h o 'z ilish i va u zilish i
P a y la m in g c h o 'z ilish i tashqi kuch t a ’sirid a to 'q im a la m in g h addan tashqari 
zo 'riq ish i n atijasid a r o 'y beradi T ashqi kuch t a ’sirid a b o 'g 'im y u zala ri v aq tin ch a 
fizio m an tiq iy m e ’y o rd an c h iq q an h o ld a b ir-b irid an u zoqlashadi v a b u n d a b o 'g 'im
x altasi v a uni ushlab turuvchi pay v a m u sk u llar zararlanm aydi. K o 'p in c h a b o ld ir- 
to v o n b o 'g 'im i paylari c h o 'z ila d i. P ay lar c h o 'z ilg a n d a u la m in g anatom ik butunligi 
bu zilm aydi, qon to m irlar uzilishi m um kin. N a tija d a b o 'g 'im a tro fid a shish v a aseptik 
y a llig 'la n is h ro 'y beradi. D astlabki v aq tlard a qon quyilishi bilin m aslig i m um kin, 
keyinchalik esa t o 'q k o 'k im tir d o g 'la r paydo b o 'la d i B o 'g 'im harak ati y o 'q o lm a s a
ham , h ara k a t vaq tid a o g 'riq n in g z o 'ra y ish i harakatni chegaralaydi. B irinchi tibbiy 
y o rd a m xuddi lat y e y ish d a g ig a o 'x s h a s h b o 'lib , qon q uyilishini kam aytirish 
m aq sad id a dastlab (m uz xaltasi, so vuq jism la r, sovuq k o m p ress) bosiladi U chinchi 
kun d an boshlab, lliq m u o lajalarg a o 'tila d i. B em o r tinch yotg an h o latd a oyoqlari 
k o 'ta rilg a n b o 'lib , siqib tu ru v ch i b o g 'la m q o 'y ila d i. K o 'rilg a n ch o ra la r tax m in an 10 
ku n lard an keyin b em o r y u rish ig a im kon yaratadi.
M uskul, pay v a b o y la m la m in g uzilishi to 's a td a n b o 'la d ig a n keskin h arak at 
natijasid a ro 'y beradi. M uskul, pay v a b o y lam lam in g uzilishi qism an yo k i to 'liq
b o 'lish i m um kin, b o y lam lar su y ak to 'q im a s in in g b o 'la k la ri bilan uzilib ketishi ham
m um kin M uskul, pay v a b o y la m la m in g uzilish belgilari yengil, o 'r t a d arajad a va 
o g 'ir fo rm ad a n am oyon b o 'lish i m um kin. H am m a d arajag a xos b o 'lg a n um um iy 
belgilar: bo y lam va p ay larn in g su y ak k a birikkan jo y id a va m u sk u lm n g uzilgan jo y id a
kuchli o g 'n q n in h b o 'lish i; b o 'g 'im n i o 'ra b tu rg an to 'q im a la rg a qon quyilishi, yoki 
b o 'g 'im b o 's h lig 'ig a qon quyilishi (g em artro z) o q ib atid a sh ik astlan ish jo y i atro fid a 
g em ato m a va shish paydo b o 'lis h i; b o 'g 'im q o 'l yoki oy o q h arakati fu n k siy asin in g
buzilishi, sh ik astlan g an m u sk u ln in g fu n k siy asin in g buzilishi. K o 'p in c h a b loksim on 
b o 'g 'im la rn in g (bold ir-to v o n , tizza, b ilak -p an ja) kam roq sh arsim o n b o 'g 'im la m in g
b o y la m la n zararlanadi B irinchi tib b iy y o rd a m sh ik astlan g an jo y la m i tinchlantirgan
216

---

h o latd a siqib b o g ia s h , s h in a y o k i q o ‘l o stid ag i m a te ria lla r b ilan h arak atn i chegaralab, 
q im irlatm aslik (im m o b iliz a tsiy a qilish), kuchli o g 'r iq b o 'lg a n d a sh p rits y o rd am id a 
o g 'r iq q o ld iru v ch i v o sitalam i in y ek siy a qilish, sh ik astlan g an jo y g a so v u q jis m yoki 
m uz q o 'y is h va o 'z v aq tid a tib b iy m u assasalarg a e v ak u atsiy a qilish.
T ib b iy m u assasad a sh ik astlan g an jo y g a tin ch h o lat y aratib beriladi.
1-darajali u zilish d a 7 -10 kun, 2 -d arajad a 21 kun, 3 -d arajad a 4-6 h aftach a 
im m o b ilizatsiy a qilish ta v siy a etiladi. S h ik astlan g an jo y n i im m o b ilizatsiy a qilish 
shinalar, m ah k am lo v ch i b o g 'la m la r v a gipsli lo n g etlar y o rd a m id a am alg a oshiriladi. 
M uskul, pay v a b o 'g 'im la rn in g to 'liq uzilishi r o 'y b e rg a n d a ja rro h lik y o 'li b ilan tikib 
q o 'y ila d i. K ey in ch alik d av o lash g im n astik asi, uqalash (m assaj), fizio terap iy a (quruq 
issiq, p arafin v a b alch iq li ap p lik atsiy alar) tav siy a etiladi.