Leksemalarida graduonimiya bitiruv malakaviy ishi

graduonimik
qatorlarda aks etadi. 
Shuning uchun darajalanish qatori buning birliklari hamda ushbu birliklar 
orasidagi munosabatlar orasidagi munosabatlar haqida fikr yuritish lozim 
bo„ladi. 
Darajalanish qatorining eng muhim qurilish belgisi unda bir umumiy 
belgi miqdorining ortib yo kamayib borishidir. Demak, bu qatordagi leksema va 
frazemalar bir umumiy belgining ozlik – ko„plik darajalanish bo„yicha o„zaro
semantik bog„lanishlar (tutashishlar) hosil qiladilar. Bir turdagi sema belgisining 
oshgan yo kamaygan holda turli leksema va frazemalarning turg„un tarkibiy 
qismlariga , komponentlarga aylanib qolgaliklari gradunomik qator tuzilishining 
bosh omilidir. Lug„aviy darajalanish qatori ikki va undan ortiq birliklardan 
iborat bo„lishi mumkin. Graduonimiya aslida uch a‟zoli qatorda yaqqol 
ko„rinadi. Shunga qaramay qatorining ( hodisasining) lisoniy ko„rinish jihatdan 
ikki a‟zoli ham bo„la olishini hisobga olishimiz lozim. Misol uchun 
jo„ja –tovuq
munosabatini olib ko„raylik. Bu yerdagi asl hodisaga (referennga diqqat 
qiladigan bo„lsak , unda tuxumdan endigina chiqqan 
jo„ja – bir kunlik jo„ja ikki 
– ikki kunlik jo„ja = uch kunlik jo„ja – to„rt kunlik jo„ja….. bir oylik jo„ja- yeti 
oylik jo„ja- tuxumga kir boshlagan jo„ja – tovuq- sakkiz oylik tuxumga kirgan 
yosh tovuq ……… ikki yillik yosh tovuq – uch yillik Yoshi o„rtacha tovuq-
n……..- besh yillik qari tovuq
kabi (ontologik ) darajalanishlarga duch kelamiz. 
Bundan shu narsa yaqqol ko„rinib turibdiki, lisoniy lug„aviy lominatsiya tabiiy 
uzluksiz daarajalanish qatorini umumiy tarzda ikki qismga ajratgan va yosh 
jihatdan kichik holatdagi (tuxum berish holatiga qadar) sifatni bir leksema 
(jo„ja) ,keyingi tadrijiy o„zgarishlar bilan bog„liq bo„lgan umumiy sifatni 
ikkinchi leksema (tovuq ) bilan atab qo„ya qolgan. Demak, 
jo„ja
tovuq tipidagi 

---

10 
qator har bir graduonimiyasi ( a‟zosi) o„zi mazmunan yashirin ( nutqqa boshqa 
vositalar bilan ifodalana oladigan) darajalanish imkoniyatlariga egaki, bular 
zamirida (assotsatsiyasida) 
kuchuk- it, jo„ja- tovuq
kabi zidlanuvlar privative 
emas, balki gradual oppozitsiyalar guruhiga mansub bo„lib ko„rinadi. Boshqacha 
qilib aytganda, ba‟zan darajalanishga xizmat etuvchi boshqa lisoniy nutqiy 
vositalar (son so„z turkumi, otlarning payt bildiruvchi soat, kun, oy, yil kabi 
leksemalari ularning turli nutqiy kombinatsiyalari singari) umumiy lisoniy tizim 
iqtisodi ostida