Avtotransport korxonalarida qo‘llaniladigan yonilg‘i, mоу, maxsus suyuqliklar va boshqa moddalarning zaharliligi va ularni qo‘llashda texnika xavfsizligi

Qo‘rg‘oshin birikmalar
 
organizmda to‘planib, moddalar almashinuvi va qon 
hosil bo‘lish jarayonlarining buzilishiga olib keladi. Uglerod gazi va boshqa zaharli 
moddalar ta’siridan zaharlanishning oldini olish uchun ish joylarida va 
avtomobillarni saqlash maydonlaridagi havo tarkibidagi zaharli moddalar 
miqdorini vaqti-vaqti bilan nazorat qilib turish va shamollatishni (ventilatsiya) 
yo‘lga qo‘yish lozim. Avtomobil kabinalariga va salonlariga ishlatilgan gazlar 
kirishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim. Gazdan zaharlangan kishilarga yordam ko‘rsatish 
benzin bug‘idan zaharlangan kishilarga yordam ko‘rsatish kabi amalga oshiriladi.
Mineral surkov moylari
(motor, transmission, sanoat va boshqalar) va
 
gidravlik suyuqliklar ham zaharli hisoblanadi. Tarkibida turli xil qo‘shilmalar 
bo‘lgan moylar bilan ishlashda, qo‘shilmasiz moylarga nisbatan, ehtiyotkorlik 
bilan munosabatda bo‘lish lozim. Chunki tarkibida oltingugurt, xlor, fosfor, rux, 
qo‘rg‘oshin va boshqa elementlar bo‘lgan bir qator qo‘shilmalarning zaharlilik 
darajasi yetarlicha o‘rganilmagan. Moylarni ishlatish qoidalarining buzilishi va 
shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya etmaslik natijasida terining ekzema kasalligi 
(xronik, yuqimsiz, tez-tez qo‘zg‘alib turadigan teri kasalligi), modda almashinuvi, 
asab tizimi va ichki sekretsiya bezlari funksiyasining buzilishi kabi holatlar 
kuzatila
di. 
Bunda teri qichishadi va xilma-xil toshmalar (dog‘, tuguncha, pufakcha 
va boshqalar) toshadi, follikular shikastlanish, dermatitlar, terining pigmentlanishi 
va hatto nisbatan og‘ir kasalliklar kelib chiqishi ham mumkin.
Etilenglikol va uning suvdagi eritmasi – antifriz
ham kuchli ta’sir etuvchi 
zaharli suyuqlik hisoblanadi. Organizmga tushganida markaziy asab tizimi va 
buyrakni shikastlaydi. Glikol asosidagi tormoz suyuqliklari (ГТЖ–22, – 2M, 
«Нева», «Томь», «Роса»va boshqalar) ning zaharli ta’siri antifrizning ta’siriga 
o‘xshash bo‘ladi. Etilenglikolning 50 g (100 g atrofidagi antifriz) dozasi odamni 
o‘ldiradi. Antifriz va tormoz suyuqligi suyuqlanadigan yoki tashiladigan hamma 
idishlarda «Zahar» degan yozuv yaqqol ko‘rinib turishi (bu so‘z yuvilib 
ketmaydigan bo‘yoq bilan yoziladi), idishda antifriz yoki tormoz suyuqligi bor-
yo‘qligidan qat’i nazar, uning tiqinlari va bo‘g‘zi tamg‘alanishi zarur.
Antifriz va tormoz suyuqliklarini shlang orqali og‘iz bilan so‘rib tortish 
mumkin emas, chunki etilenglikol oshqozonga tushsa, uni zaharlaydi. 
Shikastlangan kishiga tezlik bilan yordam ko‘rsatish lozim. Bunda oshqozon toza 
suv bilan yoki 2 foizli ichimlik sodasining suvdagi eritmasi bilan chayiladi, 
majburiy ravishda qayt qildiriladi, shikastlangan kishi o‘rab isitiladi va zudlik bilan 
vrach chaqiriladi.
Antifriz va tormoz suyuqliklari bilan ish bajarilganidan keyin qo‘lni, albatta, 
sovunlab yuvish kerak. ATKlarda ishlatiladigan erituvchilar va suyultiruvchilar 
zaharli bo‘lishi bilan birga yuqori bug‘lanuvchanlikka egadir. Ular bilan, 
shuningdek, lok-bo‘yoq materiallari bilan ishlanganida benzin bilan ishlanganidagi 

---

kabi chora-tadbirlar qo‘llanadi. Metil spirti yoki dixloretan bilan zaharlangan 
kishilarga ham antifriz yoki tormoz suyuqligi bilan zaharlangan kishilarga yordam 
ko‘rsatish kabi yordam ko‘rsatiladi.