O’zbekiston davlat konservatoriyasi “Ovoz rejissyorligi akustikasi asoslari” Fanidan ma’ruzalar matni Tuzuvchi: Holida Yunusova

«Tovush balandligi».

Tovushning kuchi yoki

intensivligi deb  yuza

birligidan vaqt birligida

o`tayotgan

tovush

energiyasining soniga aytiladi.Tovushning balandligi deb esa ,bizning ongimizdagi

tovush kuchining aksiga aytiladi.

 

Balandlik,bizning  xis  etishimizdir,u tovu  kuchiga  noproporsional tarzda

o`zgaradi.Ma`lum bir tovushning kuchini 2,3,4 marotaba kuchaytirganda,bizning

xis qilishimiz(tovush balandligini)  shu bu darajada o`zgarmaydi.Masalan,tovush

kuchini million marotaba o`zgartirganda uning balandligi shunchaga o`zgarmaydi.

1846 y. Fiziolog Veber xis etish bilan ,shu xis uyg`otgan qo`zg`olish orasidagi

miqdoriy bog`liqlikni aniqladi.Keyinachalik (1860 y.) Fexner veberning qonunini

---

matematik qayta ishlab, umumiy psixofizik Veber-Fexner  qonuni- his etish

qo`zg`olishning lagorifmiga proporsional o`zgaradi.SHu qonunga asosan, tovush

kuchi 100, 1000 va x. marta o`zgarsa, xis etish 2,3 vax. Marta o`zgaradi.

  

Inson qulog`i tovush kuchi milliard marta o`zgargan tovushlarni qabul qila

oladi.Eshitish porogidan to og`riq porogigacha tovush kuchi (o`rta chastotalarda)

100 000 000 000 000 marta o`zgaradi.Tabiiyki bunday kattaliklarni logarifmlarda

o`lchash qulayroq.

Logarifmik o`lchov birligi bo`lib

“fon” yoki “bel” xizmat qiladi.

Beldan o`n marta kichik bo`lgan

“desibel” o`lchov birligini

qo`llash

yana

xam

qulayroqdir.Bizning qulog`imiy

ilg`aydigan minimal o`zgarish

bir

desibelga

teng.

Qulog`imizning  butun dinamik

diapozoni 120 dB ni tashkil

qiladi.

Tovush darajasining o`zgarishi

desibellarda eshitish porogiga

nisbatan

o`lchanadi.Dinamiklarning

tovush darajasi 100 dBga teng

deyilganda,dinamiklar eshitish

porogidan 100dB yuqori darajada ishlayotgani tushuniladi.

Quyidagi jadvalda bir nechta tanish bo`lgan tovush ob`ektlari va  ularning tovush

darajasi keltirilgan.