“Ovoz yozuvi tarixidan”.
Birinchi tovushli film L.Lyumerning lentalari bilan tengdosh bo`lgan. Bir kuni
T.Edison o`zining laborotoriyasiga qaytganda uni bir ajoyib tuxva kutib turgan
edi.Olimnmng salomiga kichik ekrandan uning yordamchisi ovoz bilan sinxron tarzda
alik olib shlyapasini yechadi.
T. Edisonning ixtirosi patentlashtirildi va xatto bir amerika korxonasi
tomonidan sotib olindi. Ammo,ovozni sinxronlashtirishning barcha texnik
yechimlariga qaramay,kino ovozsiz rivojlanish yo`lida ketaverdi.
Xaraktlanuvchi rasmlarning ta`siri shunchalik kuchli ediki,xayratdaki
tomoshabin kinomatografni tovushning yo`qligi uchun ortiqcha koyimadi xam. Buyuk
amerikalik olimning ixtirosi amalda qo`llanilmay qolaverdi.
Ammo film yaratuvchilari tez orada qorong`i zalda jim-jitlikda o`tirish qiziq
emasligini tushunib yetishdi.Tomoshabinlarning quloqlarini xam ovutish kerak bo`lib
qoldi.Tez orada hamma zallrda taperlar paydo bo`la boshladi. Xattoki yosh
S.Raxmaninov o`zining royaldagi improvizasiyalari bilan ovozsiz kinoni olib borar
edi.
Birinchi tovushli sovet filmlari 4 yildan so`ng paydo bo`ldi.Ularda tovushni
qo`llash bo`yicha yuqori badiiy talablarga javob beruvchi epizodlar mavjud
(‘Vstrechnыy”,”Putevka v jizn”).
1878 yili Edisonning fonografi yordamida birinchi musiqiy asar Yankee Doodle
kornetchi Djyuls Levi ijrosida yozib olingan.Ovoz yozuvi iono bo`lgan.
Musiqiy asarni yozib olish bo`yicha birinchi tajriba 1881 yil Parijda Ader va
Puskas tomonidan qilina boshlandi.Butunjaxon ko`rgazmasidaopera teatridan
tovushning ikki kanalli uzatuvi telefon liniyalaridan (kuchaytirishsiz) amalga
oshirilgan. Alan Blumlyayn ikki kanalli ovoz yozuvi va qayta eshittirish
uslubini,xamda mikrofonlarning”skreщennaya vosmerka” konfigurasiyasini
patentlashtirdi(1931).Stereofoniya asosiy tovush formati bo`lib qoldi- avval
kinoda,kechroq 50-yillar oxirida ovoz yozuvida.
1956-58yillarda sotuvdi birinchi stereofonik plastinkalar paydo bo`ldi.Xozirgi
kungacha qo`llanilayotgan ikki kanalli stereofoniya, monofonik yangrayotgan
tovushning yanada sifatli bo`lishida katta xissa qo`shdi. Tinglovchida “tovush
kartinisi” ni xosil qilish imkoni yaraldi,stereofonik eshittirishda asbob va ovozlarning
tembri yanada aniqroq eshitilardi. Bundan tashqari, ijro etilayotgan makonning
akustikasi yanada to`laroq xis etila boshlandi.
1956 yili Fermoyden(Gollandiya) kinozallardagi ko`p sonli dinamiklar
yordamida amalga oshiriladigan ovoz uzatuvi chizmasini taklif qildi.Dinamiklarning
ikkitasi oldinda, qolgan o`n beshtasi esa zalning devorlarida o`rnatiladi.Bunday tizim
ambiofiya deb nomlandi., fransuzchadan ambiance-atrofli,o`rab olmoq.
1972 yili Peter SHoyberning ixtirosi tufayli odamzod tshrt kanallik stereofonik
tizim “Kvadrofoniya” bilan tanishdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |