O’zbekiston davlat konservatoriyasi “Ovoz rejissyorligi akustikasi asoslari” Fanidan ma’ruzalar matni Tuzuvchi: Holida Yunusova

Musiqiy qutilarni ishlash prinsipi boshqacharoq. Unda kuyni oldindan yozib

olish uchun metall disk qo`llaniladi. Diskda chuqur spiral ariqcha bo`ladi.

Ariqchaning ma`lum bir joylarida nuqtali chuqurchalar qilinadi. Bu

chuqurchalarning joylashuvi kuy bilan mos bo`lishi kerak. Prujinali vaqtli

mexanizm bilan diskni aylantirganda, maxsus metall igna ariqcha bo`ylab

xarakatlarib, nuqtalar ketma-ketligini o`qiydi. Igna membrana bilan birlashtirilgan

bo`lib, ignaning ariqchaga har bir tushishi tovush xosil qiladi.

O`rta asrlarda kurantlar paydo bo`ldi: ular minorali yoki katta xona soatlari

bo`lib musiqiy mexanizmga ega, soat bongini aniq bir kuy ketma- ketligida yoki

kichik musiqiy pesa bilan urar edi.

Mexanik musiqiy cholg`ular shunchaki avtomat bo`lib, ular faqat kuylarni ijro

etardi. Tabiiy, ihtiyoriy tovushlarni yozib olish va ularni uzoq muddatga saqlab

qolish muammosi anchagina keyin yechildi.

Mexanik pianinolar ilk bor 1886 yilda Filadelfiyadagi ko`rgazmada taqdim

qilindi. Unda qog`ozdan qilingan o`yma teshikli tasma bo`lib, uzun pesalarni yozib

olish imkonini berardi.

Pianollar mexanizmi doimiy ravishda takomillashtirilib borib, ishlab

chiqarilishi esa XX asrning o`rtalariga qadar davom etgan.

Avvaliga mexanik ovoz yozuvi mexanik-akustik yo`l bilan amalga oshirilardi

(yozib olinayotgan tovush rupor orqali kesakiga maxkam bog`langan membranaga

ta`sir qiladi). Keyinchalik bu usulni boshqa, elektro-akustik usuli butunlay turtib

chiqardi.  Bunda yozib olinayotgan tovush signallari mikrofon orqalikerakli elektr

tokiga aylantiriladi, ularni kuchaytirib, elektro mexanik o`zgartirgich – rekorderga

ta`sir qiladi. U esa o`zgaruvchan tokni magnit maydoni orqali  yetkazadi va u

kesakining mexanik tebranishlariga mos keladi.