O’zbekiston davlat konservatoriyasi “Ovoz rejissyorligi akustikasi asoslari” Fanidan ma’ruzalar matni Tuzuvchi: Holida Yunusova

Tembrni aniqlash.

Tovushning ob`ektiv parametrlari ( intensivligi,davomiyligi, makonda

joylashuvi) va sub`ektiv ( yuksakligi, balandligi, maskirovka,tembr va b.)qabul

qilinuvchi xarakteristikalari orasidagi mutanosiblikni aniqlash muxim vazifalardan

biridir. Sub`ektiv xis qilinuvchi tonning yuksakligi chastota bilan

bog`liq,balandlik- intensivligi bilan va b.

  Eng murakkab sub`ektiv xis qilinuvchi parametr tembrdir.

Tembr (timbre-fr.) – “tonning sifati”,”tonning rangi”.

Ikki yuz yildan ortiq  ko`pgina  olimlar  bu terminga ilmiy aniqlik kiritishga

urinishmoqda. Ulardan Gelmgols(1877), Fletcher(1938), Liklayde(1951),Plom

(1976),Nautsm(1989), Rossin(1990), Xande(1995).

Amerika ANSI-60 standarti shunday ta`riflaydi: “ Tembr- eshitish idrokining

atributidir- u tinglovchiga bir yuksaklik va balandlikka ega bo`lgan ikkita

tovushning bir –biridan farqi borligi xaqida fikr yuritmoq imkonini beradi”.

 1938-y  Fletcher tembrni tovushning obertonik tuzilishiga bog`liqligi,shu

bilan birga tonning yuksakligi va balandligi o`zgarganda u xam o`zgarishini aytib

o`tdi.

 1973-y yuqorida keltirilgan ANSI standarti yana quyidagi qo`shimchani

kiritdi:” tembr signalning spektriga bog`liq,shu bilag birga u to`lqinnig shakli,

tovush bosimi, chastotalarning spektrda joylashuvi va tovushning vaqtdagi

xarakteristikalariga bog`liq”.