"kompyuterlashgan loyihalash tizimlari" fakulteti "elektronika va asbobsozlik" kafedrasi "qattiq jismli datchiklar"

 
 
 
 

---

 
Termorezistorlarning metrologik xarakteristikasi 
Termorezistor turlari 
Tayorlangan material 
O’lchash dia’azoni, °S 
TSP 
Platina 
-260- 1.100 
TSN 
Nikel 
-50-180 
TSM 
Mis 
-200 - 200 
1-rasm. Termorezistorlarning metrologik grafigi va ulanish sxemasi 
Termisto’rlar 
Termistorlar odatda shisha bilan qoplangan nikel, marganets yoki kobalt oksidlari 
kabi keramik materiallardan tayyorlanadi 
Termistorlarning aksariyat turlari 
manfiy harorat koeffitsientiga
yoki 
(
NTC
) ga 
ega
, ya'ni ularning qarshilik qiymati harorat oshishi bilan tushadi ammo 
musbat 
harorat koeffitsientiga 
(
PTC
) ega bo'lganlar ham bor
, bunda ularning qarshilik 
qiymati harorat oshishi bilan ko'tariladi. 
2-
rasm. Termistorlarning metrologik grafigi va sxemadagi korinishi 
 

---

 
2-Amaliy mashg‘ulot
Termo qarshiliklarni kontrollerlarga ulashni o’rganish tabiatda ushbu kattalikning 
etaloni yo’q. Shuning uchun temperatura xaqida jismlarning fizikaviy xossasi 
o’zgarishiga qarab fikr yuritiladi (issiqdan kengayishi, termo EYuK, qarshilgi). 
O’lchov birligini esa temperatura shkalasiga nisbatan aniqlanadi.
Temperatura shkalasini tuzish uchun bahzi toza moddalarning temperaturaga 
bog’liq mahlum xususiyatlardan foydalaniladi: qaynash qotish teperaturalari. Bu 
temperaturalarga ixtiyoriy sonlar beriladi (t

- t

). Teperaturari t

- t

bo’lgan 
intervalni qandaydir (n) songa bo’lib, 1\n teng bo’lakchalar hosil qilinadi. Bu 
bo’lakchalar gradus deyiladi. T

- t

interval asosiy temperatura shkalasi deyiladi.
Xalqaro SI sitemasida temperatura birligi sifatida gradus Kelvin (Kelvin 
gradusi) olingan. Uning asosiy nuqtasi: suvning uchlangan nuqtasi 273, 16 K 
olingan. Xalqaro amaliy temperaturaning shkalasi asosiga “Termodinamik 
temperatura shkalasi” qo’yilgan bo’lib, uni 1848 yili Kelvin taklif qilgan. Bu shkala 
aniq va bir tekis, chunki u termadinamika tenglamalari asosida yaratilgan. Bu shkala 
bilan bir qatorda xalqaro amaliy yuz graduslik shkala ham ishlatilishga ruxsat 
etilgan. (1948 yilda Selg’siy shkalasi deyilgan) Uning o’lchov birligi Xalqaro amaliy 
gradus (S 

). Asosiy intervali 0,01 S 

(suvning o’chlangan nuqtasidan) –100 

S 
(suvning qaynash nuqtasi) gacha. Kelvin graduslari va Seltsiy graduslarida (t

C) 
ifodalangan temperaturalar orasidagi munosabatlar: 
T=(t+273.15) K; t=(T-273.15) S 

Barcha o’lchanadigan temperaturalar oralig’ini shartli ravishda termometriyaga (-
200 

S dan +650 

S gacha) va pirometriyaga (-50 

S dan +6000 

S gacha) 
ajratishgan.