Termiz davlat universiteti "umumiy pedagogika" kafedrasi umumiy pedagogika fanidan

Nazoratning tarbiyalash vazifasi
shundan iboratki, o‗quvchilar har 
doim tekshirishga tayyor bo‗lish uchun darslarni o‗z vaqtida tayyorlaydi, 
ko‗ngilochar o‗yinlardan o‗zlarini tiyishga kuch topadi, intizomga o‗rganadi. 
Shuningdek, tekshirish va baholash o‗quvchining o‗z bilimlari va 
qobiliyatlarini o‗zi mustahil aniqlashiga ham yordam beradi. O‗zidagi 
kamchiliklarni ko‗ra olishga va uni tugatish yo‗llarini izlashga ko‗maklashadi. 
Lekin o‗quvchining bilimini baholashda o‗qituvchi nohaqlikka yo‗l qo‗ysa, 
o‗quvchi bilan o‗qituvchi o‗rtasida ziddiyat kelib chiqadi. Uy vazifalarining esa 
haddan ziyod ko‗p bo‗lishi ham o‗quvchilarning yuzaki dars tayyorlashiga olib 
keladi. 
Eng asosiysi, o‗zlashtirishni hisobga olish shaxsning ijobiy fazilatlarini 
shakllantirish, yaxshi o‗qishga xohish uyg‗otish, o‗quv ishlariga vijdonan 
yogdashish, javob berishga tayyorlanishda mustaqil bo‗lish hamda bilish 
faoliyatini chuqurlashtirishga yo‗naltirilmog‗i lozim. 
Agar nazoratning o‗qitish va tarbiyalash vazifalari to‗g‗ri amalga 
oshirilsa, shaxsning tafakkurini rivojlantirish hamda his-tuyg‗ulari va axloqiy 
sifatlarini tarbiyalashga imkon tug‗iladi. Bu o‗z-o‗zidan nazoratning 
rivojlantiruvchi vazifasi sanaladi. 
O‗qituvchi 
mazkur 
vazifalardan 
xabardor 
bo‗lish 
asosida 
o‗quvchilarning o‗zlashtirish darajasini hisobga olishni to‗g‗ri tashkil etadi. 

---

3.Ta'lim natijalarini tekshirish va baholashga qo„yiladigan talablar
. 
O‗quvchilarning ta'lim natijalarini tekshirish va baholashga qo‗yiladigan 
pedagog talablar (buni pedagog olim N.A.Sorokin ta'rifida berishni ma'qul deb 
topdik) ta'lim nazariyasi va amaliyotida quyidagicha belgilangan: 
1)
har bir o‗quvchining o‗quv faoliyatini nazorat qilishni talab etadigan, 
sinf yoki guruhning o‗quv ishi natijalari o‗quvchining shaxsiy natijalarining 
o‗rnini almashtirishga yo‗l bermaydigan nazoratning individual tavsifi; 
2)
nazoratni ta'lim jarayonining barcha bosqichlarida: boshlang‗ich 
idrok etishdan to bilimlarni amalda qo‗llashgacha bo‗lgan bosqichlarida 
o‗quvchilarning o‗quv faoliyatlarining boshqa tomonlari bilan birgalikda olib 
borishning tizimliligi; 
3)
nazoratning o‗qitish, tarbiyalash va rivojlantirish vazifalarini hal 
etadigan, uni olib borishga o‗quvchilarni qiziqtiradigan turli shakllari; 
4)
o‗quv dasturining barcha qismlarini qamrab olgan, o‗quvchilarning 
nazariy bilimlari, intellektual hamda amaliy ko‗nikma va malakalarini 
tekshirishdan iborat nazoratning keng ko‗lamliligi; 
5)
o‗quvchilarni har jihatdan bilib olmasdan turib, o‗qituvchining xato 
xulosalar chiqarish, sub'ektiv munosabatda bo‗lishiga yo‗l qo‗ymasligi, 
shuningdek, o‗zlashtirish natijalarini baholashda baho mezonlariga qat'iy rioya 
qilishni talab etadigan nazoratning xolisligi (ob'ektivligi); 
6)
har bir fan, uning bo‗limlarining maxsus xususiyatlari, shuningdek, 
o‗quvchilarning shaxsiy qobiliyatlarini hisobga olgan holda turli nazorat 
metodlarini tanlashning tabaqalashganligi; 
7)
muayyan sinf (guruh) o‗quvchilarining o‗quv ishlarini nazorat 
qilishda barcha o‗qituvchilar tomonidan qo‗yiladigan talablarning bir xil 
bo‗lishi. 
Yuqorida ko‗rsatilgan talablarga rioya qilish orqali nazoratning 
ishonchliligi ortadi va yoquv jarayonida o‗z vazifalarini hal qilishga imkon 
yaratiladi.