O`quvchilar bilimini tekshirish va baholash tamoyillari

---

O`quvchilar bilimini tekshirish va baholash tamoyillari 
 
O`quvchilarning ta`lim natijalarini tekshirish va baholashga qo`yiladigan 
pedagogik talablar N.A.Sorokin ta`riflashicha ta`lim nazariyasi va amaliyotida 
quyidagicha belgilangan: 
1) 
har bir o`quvchining o`quv faoliyatini nazorat qilishni talab etadigan, sinf 
yoki guruhning o`quv ishi natijalari o`quvchining shaxsiy natijalarining o`rnini 
almashtirishga yo`l bermaydigan nazoratning individual tavsifi; 
2) 
nazoratni ta`lim jarayonining barcha bosqichlarida: boshlang`ich idrok 
etishdan to bilimlarni amalda qo`llashgacha bo`lgan bosqichlarida o`quvchilarning 
o`quv faoliyatlarining boshqa tomonlari bilan birgalikda olib borishning tizimliligi; 
3) 
nazoratning o`qitish, tarbiyalash va rivojlantirish vazifalarini hal etadigan, 
uni olib borishga o`quvchilarni qiziqtiradigan turli shakllari; 
4) 
o`quv dasturining barcha qismlarini qamrab olgan, o`quvchilarning nazariy 
bilimlari, intellektual hamda amaliy ko`nikma va malakalarini tekshirishdan iborat 
nazoratning keng ko`lamliligi; 
5) 
o`quvchilarni har jihatdan bilib olmasdan turib, o`qituvchining xato 
xulosalar chiqarish, sub`ektiv munosabatda bo`lishiga yo`l qo`ymasligi, 
shuningdek, o`zlashtirish natijalarini baholashda baho mezonlariga qat`iy rioya 
qilishni talab etadigan nazoratning xolisligi ; 
6) 
har bir fan, uning bo`limlarining maxsus xususiyatlari, shuningdek, 
o`quvchilarning shaxsiy qobiliyatlarini hisobga olgan holda turli nazorat 
metodlarini tanlashning tabaqalashganligi; 
7) 
muayyan sinf o`quvchilarining o`quv ishlarini nazorat qilishda barcha 
o`qituvchilar tomonidan qo`yiladigan talablarning bir xil bo`lishi. 
Yuqorida ko`rsatilgan talablarga rioya qilish orqali nazoratning ishonchliligi ortadi 
va o`quv jarayonida o`z vazifalarini hal qilishga imkon yaratiladi.
 
O`qituvchi o`quv jarayonida qo`llashi kerak bo`lgan holatlar: 
1. 
o`qituvchi va o`quvchi o`rtasida hamkorlik psixologiyasi va munosabatlarini 
shakllantirish; 

---

2. 
faqat “quloq solish” emas, balki “ishtirok etish yo`li orqali o`qitish; 
3. 
faqat natijaga emas, balki jarayonga ham e`tibor qaratish; 
4. 
o`qitishning zamonaviy usullaridan samarali foydalanish; 
5. 
o`quvchilarga nisbatan empatiya va refleksiyani qo`llash; 
6. 
tanqidiy fikrlashni rivojlantirish usullarini qo`llash; 
7. 
shaxsning o`zlashtirishiga zamin yaratuvchi holatlarni yuzaga keltirish; 
8. 
o`quvchilarni o`qishga undash va faollashtirishning zamonaviy usullarini 
qo`llash; 
9. 
dars mashg`ulotlarini o`tkazishda, jumladan yaratish va izlanish-ijodiy
darajalarida o`qitishning zamonaviy texnologiyalari va usullarini qo`llashning 
xilma-xilliga erishish; 
10. 
o`qitish natijalarini baholashda zamonaviy usullarni qo`llash.
Pedagogning metodik,ilmiy salohiyati quyidagilar bilan tavsiflanadi: 
- 
u faqat boshqalarni o`qitish bilan cheklanmasdan, o`zining mustaqil ta`limi 
bilan ham shug`ullanadi; 
- 
uning ishi faqatgina o`quv dasturida ko`zda tutilgan ma`lumotni 
o`quvchilarga yetkazib berish bilan cheklanmaydi, balki turli usullarni qo`llab, 
o`quvchilarni o`quv jarayonida faol qatnashishga undaydi. Buning uchun u 
o`zining hatti-harakatining an`anaviy modelini o`zgartirishi, o`zi ko`proq 
interaktiv bo`lishi lozim; 
- 
o`qituvchi innovatsion va pedagogik texnologiyalardan samrali foydalana 
olishi lozim; 
- 
o`quv jarayonini tashkil etish ba`zi bir muomala ko`nikmalarini, 
kommunikabellikni, o`zgaruvchanlikni, mustaqil qarorlarni qabul qilishni, o`z 
faoliyatining natijalarini tanqidiy baholashni talab qiladi; 
- 
Internet, masofaviy ta`lim rivojlanishi va ulardan foydalanuvchilarning soni 
ko`payishi bois, ularni o`qita oladigan maxsus mutaxassis - pedagoglar kerak 
bo`ladi. 

---